2019 được đánh giá là năm nhiều khó khăn của nhiều nền kinh tế trên thế giới. Tuy nhiên, xuất nhập khẩu Việt Nam năm 2019 đã đạt được thắng lợi kép. Đây là năm thứ tám giá hàng hóa trên thị trường thế giới tụt dốc, các “rổ hàng hóa” xuất nhập khẩu đều “co lại” - điều chưa từng có trong sáu thập kỷ trở lại đây. Trong bối cảnh quốc tế như vậy, những nền kinh tế có độ mở càng lớn như Việt Nam thì tác động của thị trường thế giới đối với hoạt động xuất nhập khẩu cũng như thị trường trong nước càng mạnh.

Số Ngân hàng Thế giới (WB) cho thấy, so với mức đỉnh năm 2011, giá hàng năng lượng 11 tháng đầu năm 2019 giảm tới 41%; giá hàng phi năng lượng giảm 31,8%, trong đó giá phân bón giảm 40,3%, nông sản giảm 31,7% và giá kim loại và khoáng sản giảm 30,9%.

Trong điều kiện đó, việc kim ngạch xuất khẩu của nước ta đạt trên 263 tỷ USD, tăng 8,1%. Tuy chỉ cao hơn chút ít so với mục tiêu, nhưng là một thành tựu lớn. Bởi lẽ, nếu không bị giá xuất khẩu làm “co lại” thì kim ngạch xuất khẩu và nhịp tăng còn cao hơn nhiều. Điều này cũng có nghĩa sức chịu đựng áp lực giảm giá của nền kinh tế Việt Nam là rất đáng kể, vì cùng chịu áp lực đó nhưng xuất khẩu của hàng loạt các nền kinh tế khác đều “co lại”.

Trong khi xuất khẩu tăng trưởng hơn cả mong đợi như vậy, nhập khẩu tăng trưởng chậm hơn nhiều so với dự kiến cũng là thành tựu không kém quan trọng. Bởi cùng với chúng là kết quả xuất siêu kỷ lục. Trong khi “quota” nhập siêu là dưới 3%, tương ứng với mức nhập siêu dưới 7,9 tỷ USD, thì Việt Nam lại xuất siêu tới 9,9 USD.

Tuy nhiên, không thể phủ nhận một thực tế là, sức kéo của “đoàn tàu xuất khẩu”, cũng như của thị trường trong nước đối với sự phát triển của nền kinh tế đang ngày càng giảm.

Số liệu thống kê cho thấy, GDP bình quân đầu người của Việt Nam năm 2019 đã đạt 2.720 USD. Tuy nhiên, để đạt được 1 USD GDP bình quân đầu người thì doanh thu xuất khẩu và tiêu thụ trong nước bình quân đầu người phải lên tới 1,88 USD, cao hơn rất nhiều so với 1,5 USD năm 2010 và 1,05 USD trước đó 10 năm.

Điều đó có nghĩa chúng ta phải nhập khẩu rất nhiều thành phẩm, cũng như các sản phẩm trung gian, làm cho giá trị gia tăng trong các sản phẩm “Made in Vietnam” vẫn rất khiêm tốn. Trong khi đó, tình trạng “đội lốt” hàng Việt Nam để né thuế đang ngày càng phức tạp.