Đây là trao đổi của PGS.TS Phạm Ngọc Linh, Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam (VUSTA) liên quan vụ việc nhóm Bông Hồng Đen - Cầu Vồng Đen triển khai xét nghiệm HIV tại quận Đồ Sơn, TP Hải Phòng, khiến dư luận quan tâm.

Cơ sở nhóm Bông Hồng Đen ở Hải Phòng

Kỹ thuật xét nghiệm sàng lọc HIV an toàn, không gây lây nhiễm

Nhóm Bông Hồng Đen - Cầu Vồng Đen triển khai xét nghiệm HIV tại quận Đồ Sơn, TP Hải Phòng thuộc dự án của Trung tâm Hỗ trợ Sáng kiến Phát triển Cộng đồng (SCDI) thuộc VUSTA. Ông có thể nói rõ hơn về nhóm này?

Theo thông tin từ Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế), Bông Hồng Đen - Cầu Vồng Đen là nhóm tự lực thường được gọi là tổ chức dựa vào cộng đồng, được hình thành trên cơ sở tự nguyện của các thành viên, tham gia hoạt động phòng, chống HIV/AIDS từ tháng 8/2011.

Nhóm hiện triển khai hoạt động của dự án “Bảo vệ tương lai - Tăng cường các can thiệp mới dựa vào cộng đồng nhằm kiểm soát lây nhiễm HIV trong nhóm thanh niên sử dụng ma tuý tại Việt Nam” ở phường Hải Sơn, quận Đồ Sơn, TP Hải Phòng. Hoạt động này theo thỏa thuận hợp tác số 53-12/2022/HĐTN-SCDI ngày 30/12/2022 của Trung tâm Hỗ trợ Sáng kiến Phát triển Cộng đồng (SCDI) - đơn vị chủ dự án và nhóm Bông Hồng Đen - Cầu Vồng Đen.

Dự án được tài trợ từ Tổ chức Expertise France của Pháp, đã được Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam phê duyệt tại Quyết định số 1379/QĐ-LHHVN ngày 16/12/2020, triển khai tại 7 tỉnh, thành phố, trong đó có Hải Phòng. Ngoài ra, nhóm Bông Hồng Đen - Cầu Vồng Đen còn triển khai một số hoạt động phòng, chống HIV/AIDS thuộc Dự án phòng, chống HIV/AIDS của VUSTA, do Quỹ toàn cầu phòng, chống AIDS, Lao và Sốt rét tài trợ giai đoạn 2021-2023.

PGS. TS Phạm Ngọc Linh

Thông tin được biết, các thành viên nhóm Bông Hồng Đen - Cầu Vồng Đen là người nhiễm HIV, nên khi lấy máu xét nghiệm cho học sinh, có nguy cơ gây lây nhiễm trong cộng đồng?

Theo báo cáo của Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật Hải Phòng và Tổ chức SCDI, từ ngày 1/1/2023-18/8/2023, số khách hàng được tư vấn xét nghiệm sàng lọc HIV là 204 người, đều có kết quả xét nghiệm âm tính.

Về kỹ thuật xét nghiệm sàng lọc HIV được nhóm Bông Hồng Đen thực hiện, theo Cục Phòng, chống HIV/AIDS, nhóm này sử dụng sinh phẩm xét nghiệm nhanh lấy máu đầu ngón tay. Đây là kỹ thuật đơn giản, sử dụng kim chích máu đầu ngón tay dùng 1 lần (thiết kế dùng 1 lần, khi đã sử dụng thì kim thụt vào trong và không tái sử dụng được) để chích nhẹ đầu ngón tay, sau đó nặn lấy 1 giọt máu làm xét nghiệm, tương tự xét nghiệm theo dõi đường huyết. Bên cạnh đó, nhóm còn sử dụng sinh phẩm tự xét nghiệm bằng dịch miệng.

Hai kỹ thuật xét nghiệm trên đã được Tổ chức Y tế Thế giới khuyến nghị làm xét nghiệm tại cộng đồng, bao gồm xét nghiệm không chuyên và tự xét nghiệm. Bộ Y tế đã ban hành hướng dẫn xét nghiệm tại cộng đồng và Hướng dẫn các kỹ thuật xét nghiệm HIV, trong đó cho phép sử dụng hai kỹ thuật này làm xét nghiệm tại cộng đồng, do đơn giản dễ thực hiện và đảm bảo không gây lây bệnh truyền nhiễm từ người xét nghiệm sang người được xét nghiệm.

Việc hỗ trợ 100.000 đồng cho một người làm xét nghiệm HIV, 25.000 đồng nếu giới thiệu người khác đến làm xét nghiệm… có phù hợp hay không?

Trong kế hoạch hoạt động, Nhà tài trợ đồng ý hỗ trợ chi trả cho người tham gia nhận dịch vụ tư vấn xét nghiệm là 100.000 đồng. Hỗ trợ đi lại và giới thiệu một người khác tham gia là 25.000 đồng. Do đó, việc nhóm chi trả cho người tham gia xét nghiệm đúng với đề cương của Dự án được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt.

Như Cục Phòng, chống HIV/AIDS thông tin, việc nhóm Bông Hồng Đen - Cầu Vồng Đen triển khai cung cấp một số dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS tại cộng đồng là phù hợp chủ trương đã nêu tại Chiến lược quốc gia về chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030. Việc xét nghiệm HIV tại cộng đồng không có nguy cơ làm lây nhiễm HIV từ người xét nghiệm HIV sang người được xét nghiệm HIV.

Yêu cầu Trung tâm SCDI nghiên cứu, rà soát toàn bộ quy trình triển khai hoạt động dự án Bảo vệ tương lai

Khi xảy ra sự việc nhóm Bông Hồng đen, Trung tâm SCDI đã triển khai những biện pháp gì?

SCDI đã tích cực nắm bắt thông tin, báo cáo các cơ quan và tiếp tục phối hợp cung cấp thông tin làm rõ về cơ sở pháp lý của dự án, việc triển khai hoạt động xét nghiệm HIV tại cộng đồng; quy trình triển khai hoạt động xét nghiệm của nhóm Bông Hồng Đen, cũng như việc báo cáo, phối hợp chính quyền địa phương (phường Hải Sơn, quận Đồ Sơn) của nhóm này.

Nhóm Bông Hồng Đen thực hiện hoạt động dự án nhưng chưa báo cáo chính quyền địa phương là do còn hạn chế về hiểu biết pháp luật và sơ suất trong quản lý CBO của SCDI. Trung tâm SCDI đã thiếu sót, chủ quan khi cho rằng, nhóm đã hoạt động trên địa bàn hơn 10 năm nên sơ xuất trong kiểm tra, giám sát việc báo cáo và phối hợp của nhóm với cơ quan chức năng tại địa bàn.

VUSTA có giải pháp gì lúc này nhằm định hướng dư luận, giảm sự hoang mang của cộng đồng?

VUSTA đã tổ chức cuộc họp có sự tham gia của lãnh đạo Cục Phòng, chống HIV/AIDS, Bộ Y tế để có thông tin chính thức về mặt chuyên môn đối với hoạt động xét nghiệm HIV tại cộng đồng. Việc thông tin chính xác kịp thời và do cơ quan nhà nước quản lý chuyên môn cung cấp đã giúp định hướng dư luận, giảm sự hoang mang của công chúng trong những ngày qua.

Lãnh đạo VUSTA đã yêu cầu Trung tâm SCDI nghiên cứu, rà soát toàn bộ quy trình triển khai hoạt động dự án Bảo vệ tương lai trên tất cả địa bàn có dự án; đồng thời yêu cầu tạm dừng hoạt động xét nghiệm HIV tại cộng đồng để đảm bảo việc chủ dự án kiểm soát được các tổ chức cộng đồng thực hiện đúng quy định của cơ quan chuyên môn và địa phương.

Cùng đó, tích cực phối hợp các cơ quan chức năng, cung cấp thông tin chính xác về những hoạt động của dự án, kịp thời báo cáo về toàn bộ quá trình này.