Cần đồng bộ để đảm bảo an toàn

Trao đổi với KH&ĐS về vấn đề “triển khai hộ chiếu văcxin” PGS.TS Trần Đắc Phu, Cố vấn cao cấp Trung tâm Đáp ứng Sự kiện y tế công cộng, nguyên Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) cho biết, hiện nay việc triển khai của chúng ta đang ở bước 1. Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam đang giao cho Viettel và Bộ Y tế cùng các bộ, ngành chuẩn bị cơ sở hạ tầng để áp dụng hộ chiếu văcxin. Đó là hệ thống phần mềm, cơ sở dữ liệu để xác nhận thông tin của những người được tiêm chủng.

Việc chuẩn bị cơ sở hạ tầng là cần thiết cho việc áp dụng hộ chiếu văcxin trong thời gian tới. Tiếp đó chúng ta mới bàn việc thực hiện việc “hộ chiếu văcxin” hay “giấy tiêm chủng văcxin” theo mẫu nào, loại văcxin gì và với nước nào...và bàn đến việc đảm bảo an toàn tránh lây nhiễm.

Theo PGS.TS Trần Đắc Phu, từ trước đến nay, với các bệnh truyền nhiễm, việc có văcxin là biện pháp hiệu quả nhất để phòng, chống bệnh. Có nhiều nước cũng đã áp dụng việc chứng nhận tiêm văcxin khi đi lại, như với dịch tả, dịch hạch, bệnh sốt vàng (chỉ lưu hành ở châu Phi)… Tương tự với văcxin phòng Covid-19, việc có “hộ chiếu văcxin” hay giấy chứng nhận tiêm chủng cũng có những điểm lợi. Đó là một người được tiêm văcxin, nếu thật sự có miễn dịch thì khi sang nước khác không bị lây bệnh và cũng không làm lây truyền bệnh. Như vậy, sẽ giải tỏa được khó khăn cho ngành du lịch, hàng không, giao thông, phát triển kinh tế… Tuy nhiên, việc thực hiện cũng có nhiều khó khăn và rủi ro.

Thữ nhất, hiện nay trên thế giới có nhiều loại văcxin Covid- 19 khác nhau, có loại hiệu quả cao, có loại hiệu quả thấp. Việc đảm bảo phòng bệnh có 2 yếu tố: Một là người tiêm không bị lây bệnh ở nước ngoài nhưng cũng không làm lây bệnh vào Việt Nam; Hoặc là họ không có miễn dịch nhưng khi vào Việt Nam chúng ta cũng không có nguồn lây có thể khiến họ bị mắc. Hơn nữa, văcxin vừa tiêm cũng chưa có hiệu lực phòng bệnh ngay, thông thường sau 15 ngày thì cơ thể mới sản sinh ra kháng thể và sau tiêm  tiếp mũi 2 mới có  khả năng bảo vệ ( đối với văcxin phải tiêm 2 mũi. Tuy nhiên, với văcxin Covid-19 người ta cũng chưa biết rõ kháng thể tồn tại trong cơ thể người bao lâu.

Thứ hai, các văcxin Covid-19 đều được cấp phép trong tình trạng khẩn cấp, được đánh giá giảm được triệu chứng, giảm được tử vong nhưng chưa biết giảm được mức độ lây nhiễm như thế nào. Hơn nữa, SARS-CoV-2 biến đổi liên tục nên văcxin có thể ít hiệu quả với các biến chủng mới. Đó là chưa kể, không loại trừ trường hợp có thể có đối tượng làm “hộ chiếu văcxin” giả để dễ dàng nhập cảnh. Do đó, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng khuyến cáo, mỗi quốc gia căn cứ vào đánh giá rủi ro, lợi ích, hợp tác giữa các bên… để có thể có hình thức áp dụng phù hợp, như có thể kết hợp “hộ chiếu văcxin” với xét nghiệm SARS-CoV-2 âm tính để quyết định.

Các chiến sĩ nơi tuyến đầu chống dịch của Hà Nội sau tiêm văcxin phòng Covid-19.

PGS.TS Trần Đắc Phu cũng cho biết, trong số những trường hợp người nhập cảnh về Việt Nam gần đây, đã có người có “hộ chiếu văcxin” tuy nhiên, theo quy định hiện hành, những trường hợp này vẫn phải tuân thủ cách ly 14 ngày và hai lần làm xét nghiệm như bình thường. Có thể khẳng định, đến thời điểm này Việt Nam chưa có thay đổi trong các biện pháp phòng, chống dịch.

BS Trương Hữu Khanh, chuyên khoa Nhiễm, Bệnh viện Nhi đồng 1 TPHCM đề xuất, việc gỡ bỏ cách ly đối với người có “hộ chiếu văcxin” chỉ nên xảy ra khi bảo đảm cộng đồng đã được an toàn. Mặt khác, Việt Nam vừa mới triển khai tiêm văcxin Covid-19 với tỷ lệ nhỏ, phần lớn cộng đồng chưa có miễn dịch với SARS-CoV-2, nên nếu để nguồn bệnh lọt ra ngoài cộng đồng thì khả năng dịch bệnh lây lan nhanh và rất rộng. Việc gỡ bỏ cách ly với người có “hộ chiếu văcxin” chỉ nên được tính tới khi cả hai nước giao thương đều có độ bao phủ tiêm văcxin cao. Khi đó, người về từ vùng có độ bao phủ tiêm chủng sẽ ít nguy cơ mắc bệnh hơn và điểm đến có tỷ lệ người được chích ngừa cao cũng được an toàn.

Mở cửa, thông thương quốc tế là mong muốn của tất cả người dân, không riêng gì doanh nghiệp hay ngành du lịch. Song theo TS Phạm Trung Lương, nguyên Phó Viện trưởng Nghiên cứu phát triển du lịch Việt Nam thì “hộ chiếu văcxin” chỉ phát huy hiệu quả nếu bảo đảm được các yếu tố sau: Trước hết, dịch bệnh đã được kiểm soát ở mức độ gần như toàn cầu, giảm tối đa rủi ro. Tiếp đến, hệ thống xét nghiệm của Việt Nam với các nước phải đồng bộ để bảo đảm du khách, người nhập cảnh khi đã được xét nghiệm bên nước sở tại, vào Việt Nam có thể yên tâm. Nếu không đồng bộ thì vẫn có nguy cơ lọt nguồn lây nhiễm bệnh qua đường du lịch, nhập cảnh.

Các bác sĩ được khám sàng lọc trước khi tiêm.

Làm thế nào để có hộ chiếu văcxin? 

Theo GS.TS Nguyễn Thanh Long, Bộ trưởng Bộ Y tế, “hộ chiếu văcxin” thực chất là giấy chứng nhận đã tiêm chủng đầy đủ 2 mũi văcxin ngừa Covid-19, được điều chỉnh theo Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm và Điều lệ kiểm dịch Y tế quốc tế.

Để có “hộ chiếu văcxin”, khi đi tiêm chủng, người dân phải tải ứng dụng hồ sơ điện tử, khai báo lại thông tin. Cơ sở y tế quét mã QR… Sau đó, người dân được khám sàng lọc, tiêm, theo dõi sau tiêm và hoàn thành quy trình tiêm. Sau khi tiêm văcxin phòng Covid-19, người dân được cấp chứng nhận và mã QR xác nhận. Bên cạnh đó, nhân viên ngành y tế có thể cập nhật kết quả tiêm chủng cho người trong diện tiêm chủng. Cơ quan quản lý có thể giám sát thông tin người dân đã tiêm.

Cán bộ ở Hà Nội tiêm văcxin phòng Covid-19.

Hiện Việt Nam đang làm việc với các nước trên thế giới về việc chấp nhận “hộ chiếu văcxin” thông qua mã QR.