Chị Nguyễn Thị Thu, 32 tuổi ( Gia Lâm, Hà Nội) nghe nhiều người mách uống nước lá sen hàng ngày sẽ có tác dụng giảm béo, hạ mỡ máu, giảm cholesterol…nên đi mua cả bao tải về phơi khô để cả nhà cùng uống.
Theo BSTTND Nguyễn Xuân Hướng, nguyên Chủ tịch Hội Đông y Việt Nam, lá sen có tên gọi là hà diệp, liên diệp, vị đắng tính bình vào 3 kinh: can, tỳ và vị, có tác dụng thăng thanh, tán ứ, thanh thử hành thủy – làm mát, lợi tiểu, làm dương khí tốt lên, chống ứ kết. Dùng để chữa thử thấp tiết tả, thủy chí phù thủng, lôi đầu phong (mụn nhọt trên đầu), nôn ra máu, chảy máu cam, đi lỵ ra máu…Khi bị bệnh cấp thì dùng lá sen 15 – 20g dưới dạng thuốc sắc. Lá sen là một vị thuốc, dùng đơn lẻ ít có tác dụng mà thường được phối hợp với các vị thuốc khác để trị bệnh, chẳng hạn ở can thì kết hợp với chi tử; ở phế, tỳ vị, kết hợp với hoàng cầm…
Tác dụng giảm mỡ máu ở lá sen là do tính chất thanh nhiệt, bình can. Tuy nhiên, muốn giảm được mỡ trong máu thì phải dùng kết hợp với hạ khô thảo và ngũ gia bì…Thực tế trước đây, BS Nguyễn Liễn, trưởng khoa Y học cổ truyền BV Hữu nghị Việt Xô đã nghiên cứu sử dụng lá sen cho một số bệnh nhân bị mỡ trong máu cao, song kết quả chưa rõ ràng. Đặc biệt cần chú ý, chính tác dụng thanh nhiệt trong lá sen dễ làm cho người thể hàn chứng bị tiêu chảy, nhiệt độ hạ thấp, tay chân lạnh, đi tiểu…Vì vậy, BS TTND Nguyễn Xuân Hướng khuyên, nếu không bị bệnh không nên dùng lá sen. Khi dùng điều trị cũng chỉ nên dùng 15 – 20 ngày/1 đợt nghỉ 10 ngày rồi dùng tiếp thêm 1 – 2 đợt nữa nhưng tối đa không được quá 3 đợt/năm.
Cùng quan điểm này, PGS. TS Nguyễn Duy Thuần, nguyên Phó Giám đốc Học viện Y dược cổ truyền Việt Nam cho biết, trong lá sen có chứa alkaloid, flavonoid. Về tác dụng dược lý, nuciferin của lá sen có tác dụng giải co thắt cơ trơn, hạ huyết áp, giảm đau, an thần; Chống rối loạn nhịp tim; Tác dụng cầm máu; Flavonoid lá sen có tác dụng chống oxy hóa lipid màng tế bào gan chuột và do vậy lá sen được sử dụng để chữa chảy máu: Đại tiện ra máu, chảy máu chân răng, xuất huyết dưới da, sốt xuất huyết; an thần.
Tuy nhiên, riêng về hạ mỡ máu, theo PGS.TS Nguyễn Duy Thuần đã có một số nghiên cứu chứng minh: lá sen có hạ cholesterol và lipit máu tuy nhiên tác dụng yếu, một số thầy thuốc đã phối hợp với một số dược liệu khác có tác dụng hạ cholesterol với mục đích điều hòa lipid máu. Vì vậy, chưa thể kết luận lá sen có tác dụng giảm béo mà chỉ điều hòa lipid máu theo xu hướng làm giảm lipid tự do và cholesterol máu và dùng có lợi cho người béo chứ không thể nói là uống để giảm cân được.
Đặc biệt, theo PGS.TS Thuần, trong các bộ phận của sen trừ hạt sen (đã bỏ tâm sen), ngó sen và tâm sen, các bộ phận khác đều có chưa alcaloid có tác dụng an thần và tác dụng lên tim mạch nên đều phải dùng đúng liều quy định 15-20g/người lớn. Dùng quá liều sẽ gây độc. Thực tế nếu dùng tâm sen, lá sen quá liều lại làm mất ngủ do làm rối loạn nhịp tim. Vì vậy, người dùng cần có tư vấn của thầy thuốc.
Thúy Nga