Miết -  xoa bóp

Người bệnh ngồi hoặc nằm thoải mái, có thể ngồi trước gương để tiện quan sát. Xát hai bài tay vào nhau cho ấm nóng lên sau đó áp hai bàn tay lên mặt để cảm nhận hơi ấm truyền vào mặt giúp tăng cường lưu thông máu, làm như vậy 3 – 5 lần. Tiếp đó dùng lòng bàn tay úp lên mặt bên liệt, ngón tay út, ô mô út (phần lòng bàn tay thẳng bên dưới ngón tay út)  đặt ở giữa mũi, đầu ngón út đặt ở huyệt ấn đường (ở chỗ lõm chính giữa đầu trong hai cung lông mày) tỳ các mặt trước thân đốt ngón tay, ô mô ngón út, ô mô ngón cái xuống mặt nhẹ nhàng, xoa theo vòng xoáy ốc từ ấn đường qua huyệt toản trúc (chỗ lõm đầu trong chân mày, thẳng trên góc mắt trong) đến huyệt dương bạch (ở trên đường thẳng qua chính giữa mắt và ở phía trên lông mày 1 tấc). Xuống huyệt ngư yêu (chỗ lõm trung tâm lông mày) qua huyệt ty trúc không (chỗ lõm mé ngoài đuôi lông mày)  rồi đi đến huyệt thái dương (chỗ lõm giao điểm của đuôi mắt với khoé ngoài mắt) rồi kéo xuống góc hàm ở huyệt hạ quan (chỗ lõm bờ dưới sau cung gò má, chỗ khi mở miệng ra có lỗ, ngậm miệng thì khép lại).

Sau đó tiến vào gò má qua huyệt quyền liêu (huyệt ở dưới xương gò má, giao điểm của đường chân cánh mũi kéo ngang ra và bờ ngoài của mắt kéo thẳng xuống, dưới huyệt là bờ trước cơ cắn, nơi bám vào xương gò má) tiến đến huyệt nghinh hương (cạnh cánh mũi 0,5 tấc) rồi sang nhân trung xuống thừa tương (ở đáy chỗ lõm, chính giữa và dưới môi dưới, trên đường bổ dọc giữa hàm dưới) rồi kéo lên địa thương ( từ khóe miệng đo ra 0,5 tấc) rồi kéo xuống huyệt giáp xa (ở phía trên trước góc xương hàm dưới, chỗ khi dùng sức cắn răng thì cơ nổi lên) sau đó kết thúc ở huyệt ế phong (huyệt ở sau dái tai, chỗ lõm giữa góc hàm dưới và gai xương chũm), sau đó xoa ngược lại với đường đi như trên, làm như vậy 10 – 15 lần.

Tiếp đó dùng ngón tay trỏ miết từ huyệt toản trúc xuống nghinh hương từ 15 – 20 lần. Sau đó miết từ huyệt toản trúc đến ty trúc không 10 – 20 lần, miết từ thừa tương hướng lên huyệt quyền liêu  20 – 30 lần.

Bấm huyệt

Sau khi xoa – miết xong, dùng ngón tay cái làm trụ bốn ngón còn lại làm nền lần lượt bấm các huỵệt trên, thêm huyệt phong trì (huyệt ở chỗ lõm đáy hộp sọ, bờ trong cơ ức đòn chũm và bờ ngoài cơ thang) mỗi huyệt bấm từ 5 -10 lần thủ pháp nhẹ nhàng khoan thai.

Vận động

Súc miệng: Người bệnh hít một hơi vừa phải, giữ khí lại trong khoang miệng sau đó khép miệng lại đồng thời làm các động tác sục khí về phía trước, sang trái sang phải, xoay vòng quanh, thỉnh thoảng ép hẳn hơi về bên liệt như việc súc miệng hàng ngày. Làm động tác này 3 –  5 phút có tác dụng kích thích thần kinh cơ phục hồi sự vận động của cơ vòng môi, cơ mặt má.

Vận động hàm: Hai ngón cái giữ chặt khe góc hàm nơi huyệt hạ quan, những ngón tay còn lại có thể đan vào nhau để dưới hàm hay ôm lên đầu rồi từ từ ngáp 15 – 20 cái. Phương pháp này mới tập hơi đau cơ hàm nhưng rất tốt cho việc điều chỉnh sự chảy xệ, teo nhẽo của cơ mặt.

Tập phát âm – huýt sáo thổi lửa: Hằng ngày người bệnh ngồi trước gương tự phát âm ba chữ: O, U, I và huýt sáo, thổi lửa càng nhiều càng tốt. Vừa phát âm vừa nhìn vào gương để tự quan sát đánh giá và kết hợp tập ăn uống bằng bên liệt, nhai kẹo cao su bên liệt để kích thích thần kinh cơ.

Chú ý: Để giảm sự đau rát trong khi xoa bóp cần phối hợp với các phụ liệu xoa bóp như dầu, phấn xoa bóp. Cần cắt móng tay, khi thao tác phải dùng sức tập trung vào đầu chót ngón tay để ấn mạnh vào đó nhưng nhất định không được làm rách da. Có thể đặt một khăn vải mềm mỏng lên nơi vùng huyệt sau đó mới bấm để giảm bớt sự kích thích quá mức. Ngoài ra, cần ăn uống đầy đủ dinh dưỡng và nghỉ ngơi hợp lí, tránh gió lạnh, tránh ăn đồ lạnh, ra đường nên đeo khẩu trang, nằm ngủ tránh nơi gió lùa, nhỏ mắt bên bệnh bằng dung dịch natri 0,9% thường xuyên để tránh cảm giác khô, rát mắt, tránh va đập.

Lương y Tiến Văn (Hội Đông y Việt Nam)