Cơ quan CSĐT Công an TPHCM vừa hoàn tất kết luận điều tra, chuyển hồ sơ sang Viện Kiểm sát cùng cấp đề nghị truy tố bà Nguyễn Phương Hằng (Tổng Giám đốc Công ty CP Đại Nam) cùng 4 đồng phạm về tội “Lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân”.

Đáng chú ý, kết luận ghi nhận yêu cầu bồi thường thiệt hại của 10 bị hại do bà Nguyễn Phương Hằng cùng đồng phạm gây ra. Trong đó, vợ chồng ca sĩ Thuỷ Tiên - Công Vinh yêu cầu bà Nguyễn Phương Hằng và đồng phạm bồi thường tổn thất về vật chất là 30,4 tỷ đồng; bồi thường tổn thất về tinh thần là 14,9 tỷ đồng. Ca sĩ Đàm Vĩnh Hưng, ngoài yêu cầu bà Nguyễn Phương Hằng và đồng phạm xin lỗi công khai, còn yêu cầu bồi thường thiệt hại về vật chất 43 tỷ đồng.

Bà Nguyễn Phương Hằng.

Tiến sĩ, luật sư Đặng Văn Cường – Đoàn Luật sư TP Hà Nội cho rằng, yêu cầu bồi thường với tổng số tiền lên đến 88 tỷ trong một vụ án hình sự là kỷ lục chưa từng có ở Việt Nam.

Về nguyên tắc, đương sự có quyền đưa ra yêu cầu nhưng cũng có nghĩa vụ phải chứng minh cho yêu cầu của mình là có căn cứ và hợp pháp.

Đến nay, Cơ quan điều tra đã có kết luận điều tra vụ án lợi dụng quyền tự do dân chủ đối với bị can Nguyễn Phương Hằng và các đồng phạm. Nội dung kết luận điều tra ngoài việc đề nghị truy tố đối với các bị can cũng thể hiện nội dung về bồi thường thiệt hại.

Theo quy định, hành vi có lỗi, gây thiệt hại thì phải bồi thường. Việc bồi thường thiệt hại có thể là bồi thường phát sinh từ hợp đồng hoặc bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng. Trong những vụ án hình sự thì người bị hại, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan có quyền yêu cầu bị can, bị cáo phải bồi thường thiệt hại do hành vi vi phạm pháp luật gây ra.

Việc bồi thường thiệt hại trong vụ án hình sự là vấn đề dân sự được giải quyết trong vụ án hình sự, sẽ căn cứ vào quy định của Bộ luật Dân sự và thủ tục tố tụng hình sự. Trong vụ án này, yêu cầu bồi thường thiệt hại sẽ được xác định là thiệt hại ngoài hợp đồng do danh dự, nhân phẩm bị xâm hại.

Điều 584. Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định căn cứ phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại như sau: Người nào có hành vi xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp của người khác mà gây thiệt hại thì phải bồi thường, trừ trường hợp Bộ luật này, luật khác có liên quan quy định khác.

Người gây thiệt hại không phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại trong trường hợp thiệt hại phát sinh là do sự kiện bất khả kháng hoặc hoàn toàn do lỗi của bên bị thiệt hại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác hoặc luật có quy định khác.

Trường hợp tài sản gây thiệt hại thì chủ sở hữu, người chiếm hữu tài sản phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại, trừ trường hợp thiệt hại phát sinh theo quy định tại khoản 2 Điều này.

Trong vụ án này, cơ quan tiến hành tố tụng đang xử lý đối với bị can Nguyễn Phương Hằng và các đồng phạm về tội lợi dụng quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân theo Điều 331 Bộ luật Hình sự.

Tiến sĩ, luật sư Đặng Văn Cường.

Theo nội dung kết luận điều tra, các bị can đã có hành vi vượt quá giới hạn của quyền tự do ngôn luận xâm phạm đến lợi ích hợp pháp của các tổ chức cá nhân. Cơ quan tiến hành tố tụng có trách nhiệm phải chứng minh hành vi xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức cá nhân này được thực hiện như thế nào và gây ra hậu quả như thế nào. Trên cơ sở đó các cá nhân, tổ chức bị xâm phạm có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại theo quy định pháp luật.

Đối với yêu cầu thiệt hại bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng, Bộ luật Dân sự 2015 quy định các trường hợp bồi thường thiệt hại do: tài sản bị xâm hại, tính mạng bị xâm hại, sức khỏe bị xâm hại và danh dự nhân phẩm bị xâm hại. Nội dung này được quy định từ điều 589, điều 590, điều 591 và điều 592 bộ luật dân sự.

Về nguyên tắc bồi thường là các bên có thể thỏa thuận với nhau về mức bồi thường, nếu không thỏa thuận được, tòa án sẽ quyết định trên cơ sở các quy định của Bộ luật Dân sự về bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng.

Đối với bồi thường thiệt hại do danh dự nhân phẩm bị xâm hại mà các bên không thỏa thuận được với nhau, tòa án sẽ quyết định mức bồi thường thiệt hại không quá 10 tháng lương cơ sở do Nhà nước quy định đối với mỗi người bị hại, tương đương không quá 14.000.000 đồng, được quy định cụ thể tại điều 592, Bộ luật Dân sự về thiệt hại do danh dự, nhân phẩm, uy tín bị xâm phạm.

Do đó, trong vụ án này việc một số cá nhân yêu cầu bị can Nguyễn Phương Hằng và các đồng phạm bồi thường hàng chục tỷ đồng về danh dự nhân phẩm uy tín bị xâm phạm là không có cơ sở xem xét, tòa án có thể chấp nhận mức bồi thường cho mỗi người không quá 14.900.000 đồng theo mức lương cơ sở hiện nay.

Đối với yêu cầu bồi thường thiệt hại vật chất, pháp luật quy định thuộc trường hợp bồi thường thiệt hại do tài sản bị xâm hại. Thiệt hại có thể do tài sản bị hư hỏng rất dễ chứng minh trên cơ sở kết quả định giá. Đối với tài sản bị mất như cơ hội kinh doanh, cơ hội đầu tư sẽ rất khó chứng minh.

Một điểm đáng lưu ý, trường hợp yêu cầu dân sự không được tòa án chấp nhận, đương sự có thể phải nộp tiền án phí với mức khoảng 4% giá trị phần yêu cầu tính theo lũy tiến. Bởi vậy, khi vụ án này được đưa ra xét xử, tòa án sẽ làm rõ yêu cầu bồi thường thiệt hại là yêu cầu về danh dự nhân phẩm uy tín hay yêu cầu về tài sản, với yêu cầu về danh dự nhân phẩm uy tín mà không được chấp nhận hoặc chỉ được chấp nhận một phần, phần còn lại sẽ không phải nộp tiền án phí. Nếu yêu cầu bồi thường thiệt hại về tài sản mà không được chấp nhận, người đưa ra yêu cầu phải nộp án phí theo quy định của pháp luật.

>>> Mời độc giả xem thêm video Khởi tố, bắt tạm giam bà Nguyễn Phương Hằng