Thuốc tấn công trực tiếp virus

Hệ thống miễn dịch của con người là một mạng lưới phức tạp, bao gồm protein, các tế bào đặc biệt, mô và cơ quan, có nhiệm vụ phát hiện cũng như tiêu diệt các tác nhân gây bệnh, chẳng hạn như virus hoặc vi khuẩn. Một trong những yếu tố quan trọng của hệ miễn dịch là các kháng thể. Khi ta tiêm văcxin chính là tạo ra miễn dịch cho cơ thể đối với tác nhân gây bệnh. Vì vậy, hướng sản xuất thuốc từ các kháng thể đơn dòng (monoclonal antibodies) tạo lập từ phòng thí nghiệm hoặc trực tiếp tái tạo từ kháng thể của những người đã khỏi bệnh do virus là một hướng đi rất quan trọng để điều trị bệnh nhân Covid-19.

Kháng thể đơn dòng có tác dụng bám dính vào các vị trí khác nhau trên protein gai của SARS-CoV-2, ngăn không cho virus lây nhiễm sang các tế bào.

Một loại thuốc điều trị Covid-19 mới được sử dụng tại Anh đã dùng một cặp kháng thể được tạo ra trong phòng thí nghiệm để tấn công virus – thuốc có tên là Ronapreve được chứng tỏ có khả năng ngăn ngừa lây nhiễm và giảm nguy cơ phải vào viện điều trị khi mắc Covid-19. Loại thuốc này được biết đến như một trong nhiều thuốc điều trị được dùng cho Tổng thống Donald Trump khi ông mắc Covid năm ngoái. Tuy nhiên, thuốc này rất đắt và có lẽ chỉ được dành cho những người gặp nguy cơ bị bệnh nặng nhất. Thuốc này tấn công trực tiếp vào virus, không như các loại thuốc điều trị khác như dexamethansone dùng steroid để làm dịu hệ miễn dịch hoạt động thái quá của cơ thể.

Thuốc kháng thể đơn dòng loại tiêm.

Giảm 70% nguy cơ nhập viện hoặc tử vong

Cách mà thuốc có tác dụng trong điều trị Covid-19 là cặp kháng thể trong thuốc bám vào gai protein trên bề mặt của virus corona. Gai protein là chìa khóa mà virus dùng để mở cửa vào tế bào trong cơ thể chúng ta. Khi kháng thể đã bám vào gai protein, chúng ngăn virus không lây sang các tế bào khác và sinh sôi nảy nở, giúp cho hệ miễn dịch của cơ thể chúng ta có thêm thời gian để đối phó với virus. Tuy nhiên, Ronapreve có giá thành rất cao, khoảng từ 1.000 - 2.000 bảng Anh cho một lộ trình điều trị. Việc sản xuất các kháng thể đơn dòng - những đơn vị sinh học ở quy mô phân tử là rất khó khăn và vì thế rất tốn kém.

Vì thế, hiện nay thuốc chỉ mới dành cho một số đối tượng và những ai có nguy cơ bị bệnh nặng nhất vì có hệ miễn dịch yếu. Thuốc cũng được dùng cho những người mà văcxin không có tác dụng, chẳng hạn những người đang điều trị ung thư hay vừa cấy tạng, nếu họ có tiếp xúc gần với người mắc Covid-19. Hãng dược AstraZenca cũng vừa công bố là liệu pháp kháng thể của họ giúp giảm nguy cơ phát triển các triệu chứng Covid tới 77%. Thuốc này được tiêm vào cơ thể và có thể bảo vệ người dùng tới 12 tháng.

Minh họa các kháng thể bám vào protein gai của virus SARS-CoV-2.

Hiện nay, cũng có thuốc Sotrovimab và REGN-COV - một kháng thể đơn dòng khác được phép sử dụng trong điều trị Covid-19. Thuốc này được tạo ra bằng cách nhân bản các tế bào miễn dịch đã được chứng minh có hiệu quả chống Covid-19. Thuốc có thể làm giảm ít nhất 70% nguy cơ nhập viện hoặc tử vong.

Thuốc kháng thể nên được dùng cho người từ 12 tuổi trở lên có nguy cơ mắc Covid-19 nặng, bao gồm: Phụ nữ mang thai; người trên 65 tuổi; người bị suy giảm miễn dịch do bệnh tật hoặc thuốc; người mắc các bệnh như bại não, bệnh hồng cầu hình liềm, bệnh tim mạch, bệnh thận hoặc phổi mạn tính; người đã phẫu thuật mở khí quản hoặc cắt dạ dày. Cũng như các loại thuốc kể trên, Sotrovimab, do GlaxoSmithKline (GSK) và Vir Biotechnology hợp tác sản xuất, được FDA cấp phép, cũng có giá rất cao, khoảng 2.100USD một liều. Sotrovimab và REGN-COV đều có cơ chế hoạt động tương tự nhau.

Sự kết hợp hai loại kháng thể sẽ tăng khả năng ngăn nCoV phát triển trong cơ thể. Nghiên cứu của GSK được công bố ngày 21/6 cho thấy Sotrovimab làm giảm 79% nguy cơ tử vong hoặc nhập viện do Covid-19. Theo một nghiên cứu khác được đăng trên bioRxiv ngày 26/7, Sotrovimab có hiệu quả chống lại các biến thể như Delta.

ThS Lê Quốc Thịnh (Trưởng Khoa Dược, Bệnh viện T.Ư 71)