Viêm phế quản mạn tính là bệnh lý đường lý đường hô hấp phát sinh và tái phát, đặc biệt là ở người cao tuổi. Các thuốc kháng sinh, long đờm, giãn phế quản… của Tây y nhiều khi cũng không giải quyết được triệt để các rối loạn bệnh lý. Vả lại, các loại thuốc này cũng không thể dùng liều quá cao hoặc kéo dài vì có thể gây nên các tác dụng phụ không mong muốn.
Để phối hợp với tân dược trong giai đoạn điều trị, để phòng bệnh và chống tái phát, Đông y có khá nhiều bài thuốc hay.
Mứt mật ong + củ cải: Củ cải 1.000g, mật ong 100g, nước muối nhạt lượng vừa đủ. Củ cải rửa sạch thái miếng cỡ bằng ngón tay, đem ngâm trong mật ong 1 ngày rồi lấy ra đem sao lửa thật nhỏ trong 30 phút (chú ý đảo luôn kẻo cháy), sau đó lại cho thêm mật ong sao đi sao lại vài lần cho đến khi mật ong kết lại là được, đựng trong lọ kín dùng dần. Công dụng: Tiêu trệ tán ứ, bổ trung ích khí. Ăn mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 2 - 3 miếng, dùng nước muối nhạt chiêu cùng.
Thuốc bách bộ: Bách bộ khô 120g, mật ong 150g. Bách bộ tán thành bột trộn với mật ong rồi đem hấp cách thủy trong 1 giờ, sau đó đem sấy khô, đựng trong lọ kín dùng dần. Công dụng: Tư bổ nhuận phế, thanh táo chỉ ho, dưỡng tâm an thần, dùng rất tốt cho người bị viêm phế quản mạn tính có ho khan, phiền táo, đại tiện bí kết, thần kinh suy nhược. Uống mỗi ngày 3 lần, mỗi lần 10g với nước ấm.
Cao hoa quả: Hạt củ cải trắng 250g, quả lê 250g, ngó sen 250g, quất hồng 120g, đào nhân 120g, mật ong 500g. Các vị thuốc đem sắc kỹ lấy nước, cô đặc thành dạng cao rồi cho mật ong vào đảo đều, bảo quản trong lọ sành dùng dần. Công dụng: Nhuận phế hóa đàm, bổ thận nạp khí, chỉ khái bình suyễn. Uống mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 10 - 20g.
Canh trứng + mật ong: Trứng gà 1 quả, mật ong 35g. Đun sôi mật ong bằng lửa nhỏ, cho thêm một chút nước rồi đập trứng vào nấu chín. Công dụng: Nhuận phế chỉ khái. Ăn mỗi ngày 1 lần.
Thuốc từ hạnh nhân + ma hoàng: Hạnh nhân 100g, tử uyển 100g, ma hoàng 30g, tô tử 60g, mật ong 250g, đường đỏ 300g. Ngâm 4 vị thuốc trong nước lạnh 1 giờ rồi đem sắc 2 lần, mỗi lần 30 phút, lọc lấy nước cô thành cao, trộn với mật ong, đường đỏ chưng cách thủy trong 2 giờ, đựng trong lọ kín dùng dần. Công dụng: Ôn hàn hóa đàm, thuận khí thư hung, lợi tâm phế, thông nhị tiện. Uống mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 10g với nước ấm.
Trà cam thảo: Cam thảo 6g, giấm ăn 10g, mật ong 30g. Tất cả cho vào chén, hãm nước sôi uống thay trà. Công dụng: Nhuận phế chỉ khái.
Cao bạch quả + ngũ vị: Bạch quả 100g, ngũ vị tử 100g, bách hợp khô 100g, mật ong 1.000g. Ba vị thuốc ngâm nước lạnh 1 giờ rồi sắc lửa nhỏ trong 30 - 60 phút, lọc lấy nước rồi lại sắc tiếp lần 2, cô 2 dịch chiết thành cao, trộn với mật ong và chưng cách thủy trong 2 giờ. Công dụng: Liễm phế ích khí, hóa đàm chỉ khái, bình suyễn nhuận tràng. Uống sau ăn mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 10g với nước ấm.
Nước ép hoa quả: Nước ép ngó sen, gừng tươi, lê tươi, củ cải, mía tươi, măng tre tươi đem trộ với mật ong rồi hấp cách thủy, uống tùy thích. Công dụng: Sinh tân dưỡng dịch, thanh nhiệt hóa đàm, dùng tốt cho người bị viêm phế quản mạn tính thể đàm nhiệt.
Cao sơn tra + bối mẫu: Lá sơn tra (bỏ lông) 70g, xuyên bối mẫu 7g, đường mạch nha 70g, mật ong lượng vừa đủ. Đem lá sơn tra sắc 2 lần lấy nước rồi hòa với bột xuyên bối mẫu, mật ong và đường mạch nha, cô thành cao, đựng trong lọ kín dùng dần. Công dụng: Tuyên phế, hóa đàm, chỉ khái. Uống mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 30g với nước ấm.
Kẹo gừng + vừng đen: Vừng đen 250g, gừng tươi 120g, đường phèn 120g, mật ong 120g. Vừng đen sao chín sấy khô, tán bột rồi trộn với nước cốt gừng, mật ong và đường phèn đập vụn đem hấp chín, đựng trong lọ kín dùng dần. Công dụng: Nuận phế vị, bổ can thận, chỉ khái bình suyễn. Uống mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 20g.
BS Khánh Hiển (Bệnh viện T.Ư Quân đội 108)