Thiền sư Thích Nhất Hạnh quan niệm hạnh phúc và khổ đau luôn song hành với nhau, nhờ có khổ đau mà ta mới biết được hạnh phúc, cũng như bùn và sen. Và con người ta không thể chạy trốn khổ đau để đi tìm hạnh phúc.

Trong tác phẩm Con đường thánh thiện, Thiền sư Thích Nhất Hạnh viết: "Nơi nào không có bùn thì không có sen. Cũng như thế khổ đau và hạnh phúc nương vào nhau mà phát hiện. Chạy trốn khổ đau để đi tìm hạnh phúc thì cũng như đi tìm hoa sen ở nơi không có bùn. Sen và bùn cũng như trái và phải, hễ cái trái có là cái phải có cùng một lượt. Nhờ tiếp xúc được với khổ đau, lắng nghe khổ đau thì ta mới làm phát hiện được cái hiểu biết và cái thương yêu. Hiểu biết và thương yêu là chất liệu làm nên hạnh phúc".

Đặc biệt, Thiền sư Thích Nhất Hạnh quan niệm, hạnh phúc chính là ở phút giây hiện tại. Trong hơn 120 tác phẩm, những bài thuyết giảng của ông đã giúp mọi người hiểu ra rằng, mỗi người đều có hạnh phúc trong cuộc sống, ngay bây giờ, ngay ở đây, chứ không phải tìm đâu xa.

Thiền sư từng nói: "Quá khứ đi qua, tương lai chưa tới. Giây phút hiện tại là thực sự sống. Do đó cần an trú trong giây phút hiện tại... Hiện tại không có hạnh phúc thì làm sao có hạnh phúc trong tương lai".

Để có được điều này, theo Thiền sư Thích Nhất Hạnh cần phải thực tập. Chẳng hạn, khi ra bãi đậu xe, mục đích là lấy xe để đi, nhưng không ai cấm mình đi bằng những bước chân thảnh thơi, an lạc hạnh phúc. Nếu khi ra lấy ra xe mà không an lạc hạnh phúc thì nắm vô lăng cũng không thể an lạc hạnh phúc được. 

Hoặc khi làm thức ăn sáng cho gia đình, thì trong khi đun nước, nướng bánh mỳ có thể vừa theo dõi hơi thở, mỉm cười, thực tập thư giãn. Ngồi xuống bàn thì dành môt phút nhìn nhau mỉm cười, để biết mình còn nhau, có ngay hạnh phúc trong giây phút hiện tại. 

Biết tìm hạnh phúc trong hiện tại thì không cần bươn chải để đến tương lai. Hiện tại rất đẹp, quá khứ đã đi qua, tương lai thì chưa tới. Mình chỉ có giây phút thực sự sống là hiện tại, nếu sống sâu sắc mình có thể tiếp nhận trời xanh, mây trắng, chim hót, thông reo, hoa nở… những nhiệm màu của sự sống.

Ly nước trong là nhiệm màu, mình có thể an trú trong hiện tại để tiếp xúc với ly nước không? Hay khi uống ly nước mà nghĩ tới dự án tương lai. Hiện pháp lạc trú là một nghệ thuật sống có hạnh phúc. Nếu hạnh phúc trong hiện tại thì chắc chắn tương lai sẽ hạnh phúc, còn nếu không có hạnh phúc trong hiện tại thì tương lai cũng không thể có hạnh phúc.

Nếu lo rửa bát cho mau để cầm ly trà cho hạnh phúc, thì khi cầm ly trà cũng lại hối hả đến tương lai mà bỏ quên mất ly trà. Vấn đề là thực tập để sống sâu sắc giây phút hiện tại. Ta có đạo Phật mà không dùng đuợc tuệ giác của đạo Phật, nghĩa là đạo Phật của ta chưa thành công.

Sống an lạc và hạnh phúc trong giây phút hiện tại (hiện pháp lạc trú: Living happily in the present moment), theo Thiền sư Thích Nhất Hạnh, đó là giáo lý căn bản của đạo Phật.