Hình minh họa.
Bị ghen ghét, gièm pha
Nhân Lê Khắc Thận, con Lê Bá Ly tuổi trẻ ham chơi và xây cất nhà cửa lộng lẫy, sắm kiệu son lọng vàng, Phạm Quỳnh và Phạm Dao bèn nói với Mạc Kính Điển rằng: Khắc Thận có ý phản nghịch.
Mạc Kính Điển ngạc nhiên mà nói: Quốc gia trông cậy vào Tướng phụ (tức Lê Bá Ly) như quả núi cao, các ông không nên nói những lời như vậy.
Biết không lay chuyển được Kính Điển, cha con Phạm Quỳnh lại đem ý trên gièm pha với Mạc Tuyên Tông và đêm 12 tháng 2 âm lịch (1551), cha con họ Phạm tự ý mang quân bản bộ vây nhà Lê Bá Ly ở trại Hồng Mai (nay là phố Bạch Mai – Hà Nội); đồng thời một cánh khác đến vây bắt Đô ngự sử Nguyễn Thiến.
Tuy nhiên, do không điều tra trước nên không bắt được vì hôm ấy Lê Bá Ly ở trong trại quân chứ không ở Hồng Mai, còn Nguyễn Thiến vào triều chưa về, nên quân Phạm Dao không bắt được ai.
Khi chúng vào lục soát trại Hồng Mai, có người đầy tớ của Bá Ly tên là Đồi Mồi trốn ra được đi báo. Bá Ly tập hợp người nhà và quân sĩ dưới quyền cố thủ.
Sau đó con rể Nguyễn Quyện cùng cháu Vạn An hầu, Văn phái hầu và con nuôi Tả Ngự hầu, mỗi người mang 3000 cấm quân đến cứu. Hai bên giao chiến ác liệt, Phạm Quỳnh và Phạm Dao thua chạy.
Vạn An hầu đón Lê Bá Ly về nhà riêng, sáng hôm sau con trưởng Lê Khắc Thận cũng từ đồn Vân Sàng kéo về hội binh.
Đem quân về với nhà Lê
Lê Bá Ly cùng các thủ hạ kéo tới chiếm cửa Chu Tước ở kinh thành, lúc này Thăng Long cực kì náo loạn. Mạc Tuyên Tông thấy thế bức bách, hoảng sợ bỏ thành chạy trốn qua sông đến đóng ở Bồ Đề, một mặt cấp báo với Mạc Kính Điển, một mặt sai sứ thần đến dụ Lê Bá Ly bãi binh.
Lê Bá Ly bảo phải bắt cha con Quỳnh, Dao, giải đến nộp cho ông thì mới chịu bãi binh.
Mạc Tuyên Tông bèn triệu các tướng ở Sơn Tây là Anh Duệ hầu, Phù Long hầu và Văn Giáp hầu hợp binh đánh Lê Bá Ly. Bá Ly chia quân chống cự, cố thủ rồi viết thư gọi Nguyễn Khải Khang tới cứu viện. Khải Khang sai thủ hạ là Đông Khang hầu đi cứu viện.
Các cánh quân Sơn Tây bại trận phải rút lui. Lê Bá Ly tiến quân đến Cầu Hà đối mặt với nhà vua bên kia sông rồi lạy vái vọng sang, cất lời thống thiết:
Cha con hạ thần thực không dám mưu tính sự gì, chẳng qua vì kẻ gian thần bức bách, vu cho hạ thần là phản nghịch.
Chúng định hãm hại, cho nên hạ thần phải dùng binh tự vệ. Xin bệ hạ bắt cha con Quỳnh, Dao giải đến để úy lạo ba quân thì hạ thần xin bãi binh ngay.
Tuy nhiên, Mạc Phúc Nguyên tảng lờ không nghe, quay phắt đi, võng lọng bầy đoàn chạy về phía đông. Lê Bá Ly giận dữ mắng nhiếc vua là kẻ hôn quân, ngu tối và vô đạo.
Nói xong, Lê Bá Ly không đuổi theo mà thu quân về kinh thành. Ông tập hợp con cái và các tướng lại, cất lời tâm sự:
“Ta có chút tài mọn, nguyên thờ Quang Thiệu hoàng đế tức Lê Chiêu Tông, chính tay ta đã dựng lên bốn đời vua nhà Mạc, hao phí biết bao tâm lực.
Nay gặp hôn quân, không biết minh đoán, chỉ nghe lời kẻ gièm pha, khiến cho bao nhiêu nghĩa biển tình non đều thành băng tan, ngói trút. Sự thể đã như vậy, thôi còn nói gì.
Ta nghe vua Lê lên ngôi ở Thanh Hóa, có thái sư họ Trịnh là một anh hùng tài lược, chuyên ý phò tá, ra quân có danh, bốn phương quy phục. Đó thực là vị chúa trung hưng vậy”.
Sau đó, ông ngỏ ý bỏ nhà Mạc, đem quân về với nhà Lê, hỏi ý các tướng, các người nhà, thông gia và thủ hạ đều đi theo.
(còn nữa)
Nguyễn Thành Hữu