Thạch xương bồ là loại cây sống nhiều năm, thân rễ dài, bò ngang, có nhiều rễ nhỏ, có nhiều đốt và sẹo lá. Lá mọc thẳng đứng từ gốc, hình dài nhọn chỉ có gân giữa. Thân rễ, rễ dùng làm thuốc, thu hái quanh năm, đem rửa sạch phơi, sấy khô. Xương bồ vị cay, tính ấm, có tác dụng khai khiếu, khử đờm, tuyên khí, hóa thấp, giải độc, làm thư vùng ngực, ích trí.

Liều lượng sử dụng: 3 - 12g ngày dưới dạng thuốc sắc. Có 2 loại thạch xương bồ và thủy xương bồ. 

Xương bồ có tác dụng điều hòa nhịp tim trong trường hợp nhịp xoang nhanh, ngoại tâm thu thành chuỗi; thông cửa khứu, sáng tai, sáng mắt, trị phong hàn tê thấp, chữa thần kinh suy nhược; chữa đau dạ dày, mụn nhọt lâu liền. Đặc biệt, xương bồ còn có tác dụng điều trị trúng phong (tai biến mạch máu não) hôn mê, đau nhức xương.

Bài 1 - Trị tai biến mạch máu não cấp: Công thức 1: Xương bồ 5g, nghệ 5g, chưng lấy nước, đóng ống 10ml; Công thức 2: Địa long 10g, câu đằng 20g, tang ký sinh 20g, hoàng cầm 10g, tán bột mịn đóng gói 10g; Công thức 3: Bột sừng trâu 1,5g, ngưu hoàng nhân tạo 1,3g tán bột mịn.

Cách chế: Trước hết sắc công thức (2) 15 phút. Sau đó trộn đều công thức 1 và 3 để uống. Ngày 3 lần. Tác dụng bài thuốc: chủ trị tai biến mạch máu não cấp.

Bài 2 - Trị tai biến mạch máu não cứng hàm không nói được: Thạch xương bồ 6g, phòng phong 9g, phụ phiến 6g, thiên ma 6g, toan táo nhân 9g, linh dương giác 4,5g, quế tán tốt 3g, khương hoạt 9g, cam thảo 3g, huyền sâm 9g, sắc với 400ml nước còn 200ml. Gia thêm trúc lịch 1ml, nước gừng 1ml. Trộn đều chia 2 lần, cách 1 giờ uống 1 lần.

Tác dụng: Trị trúng phong (tai biến mạch máu não), trừ đờm, trấn kinh, điều hòa âm dương, thông khiếu. Chủ trị: Chứng trúng phong, hàm răng nghiến chặt không nói được.

Lương y Hoài Vũ (Hội Đông y Việt Nam)