ThS.BS Mai Bá Tiến Dũng đang thăm khám cho một bệnh nhân được điều trị tại khoa Nam học, Bệnh viện Bình Dân TPHCM.

Làm cha… hạnh phúc vô bờ bến

Được biết, các bác sĩ Khoa Nam học, Bệnh viện Bình Dân TPHCM và các bác sĩ của Bệnh viện Phụ sản Hùng Vương đã phối hợp điều trị vô sinh hiếm muộn cho một cặp vợ chồng trẻ bằng kỹ thuật Micro TESE. Xin bác sĩ chia sẻ thêm thông tin về trường hợp này.

Đó là một cặp vợ chồng lấy nhau được 4 năm, chồng 32 tuổi còn vợ 28 tuổi. Người chồng bị vô tinh do teo nhỏ tinh hoàn hai bên. Tinh hoàn không còn tế bào sinh tinh, như thế bệnh nhân cũng không còn tinh trùng.

Bệnh nhân có thể trạng to lớn, nhưng lại bị đái tháo đường, rối loạn mỡ máu. Năm đầu tiên bình thường, nhưng đến năm thứ hai thì người chồng bị rối loạn cương. Hai vợ chồng đưa nhau đến tôi khám.

ThS.BS Mai Bá Tiến Dũng.

Sau khi có chẩn đoán, chúng tôi hướng dẫn bệnh nhân chế độ điều trị các rối loạn chuyển hóa như bệnh đái tháo đường, rối loạn mỡ máu và kết hợp điều trị rối loạn nội tiết tố.

Tuy nhiên, điều trị một năm không hiệu quả do bệnh nhân không tuân thủ các hướng dẫn điều trị, mỗi lần tập thể dục về, bệnh nhân đói bụng và ăn không kiêng khem. Tôi buộc bệnh nhân phải đưa ra lựa chọn, có con hay là không có con.

Sau đó, bệnh nhân đã phải nỗ lực trong suốt 8 tháng, mỗi ngày dành một giờ tập thể dục, còn người vợ trở thành một bác sĩ gia đình, theo dõi các chế độ dinh dưỡng, ngủ nghỉ, thuốc men… Đến khi các hormon trở về giới hạn bình thường, khi đó chúng tôi mới quyết định thực hiện kỹ thuật Micro TESE để giúp bệnh nhân có con.

Bác sĩ có thể giải thích thêm về kỹ thuật Micro TESE này trong điều trị vô sinh nam.

Vô tinh do tổn thương sinh tinh là một trong những thách thức trong điều trị vô sinh nam, tuy nhiên quá trình sinh tinh không hoàn toàn ngưng lại mà vẫn diễn ra ở một khu vực nhỏ nào đó trong tinh hoàn. Kỹ thuật vi phẫu trích mô tinh hoàn tìm tinh trùng ( Micro-TESE) hiện nay là một phương pháp điều trị tiêu chuẩn cho nhóm bệnh nhân vô sinh do tổn thương hiện tượng sinh tinh.

Hiện nay, Khoa Nam học đang thực hiện các kỹ thuật mới như vi phẫu trích mô tinh hoàn tìm tinh trùng để giúp nam giới vô sinh có thể có con.

Mục tiêu của kỹ thuật là phân lập tinh trùng trong chuỗi mô tinh hoàn để tìm ra từng con tinh trùng thực hiện kỹ thuật thụ tinh ống nghiệm Đây là một kỹ thuật cao đòi hỏi kỹ thuật viên phải có nhiều kinh nghiệm, kính hiển vi phẫu thuật với độ phóng đại cao mới phân lập được ống cấu trúc của mào tinh để tìm ra những chuỗi mô tinh hoàn còn nguyên vẹn, bên cạnh đó phải có một ekip phôi học biết cách rã mô xung quanh để lấy tinh trùng, lưu trữ trước khi thực hiện thụ tinh ống nghiệm. Còn tinh trùng phải được phân lập dưới kính hiển vi với độ phóng đại tối thiểu là 1000 lần.

Theo ThS.BS Mai Bá Tiến Dũng, nuôi tinh trùng rất khó vì kích thước tinh trùng nhỏ hơn trứng rất nhiều. Cấu trúc tế bào tinh trùng là một màng lipid rất dễ bị tổn thương do tính thẩm thấu và dễ bị oxy hóa cao.

Muốn thực hiện thụ tinh ống nghiệm thành công cho những bệnh nhân bị vô tinh do teo tinh hoàn, không chỉ tìm ra tinh trùng mà còn phải tìm ra tinh trùng toàn vẹn về cấu trúc và tinh tử kéo đuôi dài là những tinh tử trưởng thành. 

Kỹ thuật này được thực hiện tại Bệnh viện Bình Dân TPHCM từ tháng 6/2020 trên 29 trường hợp, chỉ có 3 trường hợp thất bại. 26 trường hợp còn lại đều giúp cặp vợ chồng hiếm muộn có phôi đẹp. Tuy nhiên, đây mới chỉ là đánh giá bước đầu về hiệu quả của kỹ thuật này.

Tỷ lệ bệnh nhân bị teo tinh hoàn có nhiều không, thưa bác sĩ?

Ước tính, trung bình mỗi ngày tôi khám cho 7 bệnh nhân nam bị teo tinh hoàn, lứa tuổi trung bình trên dưới 30. 

Những nguyên nhân khiến bệnh nhân vô tinh do teo tinh hoàn có thể kể đến tinh hoàn ẩn nếu không được khám sớm và điều trị tốt, biến chứng sau quai bị; bất thường về cấu trúc nhiễm sắc thể; bệnh nhân bị tia xạ hoặc nhiệt độ quá nóng; do giãn tĩnh mạch thừng tinh dẫn đến tổn thương chức năng sản xuất tinh trùng; chấn thương hoặc bị ung thư. Đối với bệnh nhân ung thư chúng ta bắt buộc phải phân lập tinh trùng.

Với các kỹ thuật mới này, bệnh nhân vô sinh nam sẽ chạm tay đến hạnh phúc khi có con bằng chính tinh trùng của mình.

Điều trị nam khoa là một nghệ thuật

Thông thường nhiều bệnh nhân nghĩ đến nam khoa là khi bị các rối loạn trong quan hệ. Điều đó có đúng không, thưa bác sĩ?

Không chỉ người dân mà còn nhiều bác sĩ nghĩ nam khoa đơn thuần là điều trị các rối loạn tình dục như rối loạn cương hay rối loạn xuất tinh. Trong khi trong nam khoa, lĩnh vực điều trị lớn nhất và hay nhất là điều trị vô sinh nam và rối loạn nội tiết. Điều trị nội tiết cho một bé trai chậm dậy thì hoặc dậy thì sớm hoặc người nam trưởng thành suy giảm nội tiết là một nghệ thuật cực kỳ hay.

Hoặc như trường hợp bệnh nhân nói trên, chúng tôi đã điều trị kết hợp, kể cả điều trị nội tiết. Một trường hợp được các đồng nghiệp của Bệnh viện Hùng Vương đánh giá quá hay, khi chúng tôi phân lập được tinh tử cho một ca teo tinh hoàn. 

Nói như vậy, điều trị rối loạn nội tiết không chỉ đơn giản bổ sung testosterone?

Nội tiết sinh dục của đàn ông, testosterone, được sản xuất trong tinh hoàn. Khi testosterone bị tổn thương, các bác sĩ thường chỉ chăm chăm điều trị tinh hoàn mà họ quên mất trục điều khiển nội tiết hạ đồi - tuyến yên - sinh dục, tức là từ vỏ não đến tuyến yên, tuyến giáp tới tinh hoàn.

Đa số bệnh nhân bị teo tinh hoàn sẽ có những triệu chứng do giảm testosterone như giảm độ cương, giảm ham muốn tình dục… và cần đi khám sớm đề được tư vấn và điều trị thích hợp.

Những u tuyến yên, tổn thương thùy trước vỏ não, tổn thương tuyến giáp… đều có thể gây ra suy testosterone. Tinh hoàn là nơi sản xuất testosterone và được điều khiển bởi bộ máy điều hành trục hạ đồi - tuyến yên. 

Tổn thương trục hạ đồi - tuyến yên cũng có thể dẫn đến vô tinh ở người nam giới. Khi chúng ta chẩn đoán được và điều chỉnh toàn bộ trục này, tinh hoàn tự động, sản sinh testosterone kích thích hoạt động sản sinh tinh trùng. Việc bổ sung testosterone ngoại sinh quá nhiều đôi khi còn “ức chế” ngược lại việc sinh tinh. Testosterone và sinh tinh là sự cộng hưởng, nếu nồng độ testosterone do bổ sung ngoại sinh mà đủ, các tín hiệu truyền ngược về tuyến yên và vỏ não, sau đó các cơ quan có cơ chế điều chỉnh và tinh hoàn không làm việc nữa, từ đó dẫn đến ngừng sản xuất tinh trùng.

Từ những kinh nghiệm khám và điều trị, bác sĩ có những lời khuyên nào cho nam giới biết được họ đang bị suy tinh hoàn?

Một, bệnh nhân lập gia đình một năm không có con. Bệnh nhân có những dấu hiệu do tổn thương nội tiết, gồm: Bất thường về phân bố mỡ tăng; lông mu - tóc và cơ quan sinh dục suy giảm; kích thước tinh hoàn của bệnh nhân bị giảm có xu hướng nhỏ đi, teo bất thường; dấu hiệu sớm cảnh báo bệnh nhân bị teo tinh hoàn là rối loạn tình dục. Đa số bệnh nhân bị teo tinh hoàn sẽ có những triệu chứng do giảm testosterone như giảm độ cương, giảm ham muốn tình dục…

Nhiều trường hợp chúng ta sẽ thực hiện điều chỉnh nồng độ nội tiết tố testosterone, như bệnh nhân có chế độ tập luyện thích hợp, thuốc điều chỉnh trục hạ đồi - tuyến yên - sinh dục chứ không chỉ bổ sung testosterone đơn thuần, phối hợp với chuyên khoa hỗ trợ sinh sản.

Bên cạnh đó, trong điều trị vô sinh nam, tôi muốn nhấn mạnh nam giới cần phải từ bỏ hoàn toàn thuốc lá vì thuốc lá sẽ làm tổn thương gene di truyền ADN của tinh trùng; hạn chế bia, rượu vì đây là một trong những nguyên nhân gây rối loạn chuyển hóa; vận động giúp đốt lượng mỡ thừa và đặc biệt vận động sẽ giúp tăng cường quá trình chuyển hóa mỡ (cholesterol) thành testosterone nội sinh thay vì estrogen.

Đặc biệt, bệnh nhân cần quân bình dinh dưỡng, chống béo phì, hạn chế tinh bột tăng cung cấp các axit amin thiết yếu, protein và dưỡng chất từ thực phẩm giàu omega-3 như cá biển. Vì rối loạn chuyển hóa, béo phì cũng là một nguyên nhân gây ra vô sinh hiện nay.

Xin cảm ơn bác sĩ!