“Hầu hết bệnh nhân viêm xoang biến chứng mắt mà đã mù thì tỷ lệ điều trị để mắt sáng trở lại bình thường rất hiếm. Tình trạng viêm xoang nhiễm trùng dễ gây ra các biến chứng nguy hiểm như mù mắt, xuất huyết não, nhồi máu não... thậm chí tử vong”, BSCKII Hoàng Bá Dũng, Trưởng khoa Tai mũi họng Bệnh viện Chợ Rẫy (TP HCM) nói.

Biến chứng viêm hốc mắt 10% bị mù

Ngày 2/12, lần đầu tiên tại khoa Tai mũi họng, Bệnh viện Chợ Rẫy tiếp nhận một bệnh nhân bị viêm xoang biến chứng, hai mắt mù đột ngột được các bác sĩ điều trị kịp thời lấy lại thị lực.

Bệnh nhân là ông V.Q.D, 62 tuổi (Tây Ninh) bị bệnh viêm phế quản phổi, tiểu đường và huyết áp cao, bị viêm xoang biến chứng, nhập viện trong tình trạng nôn ói, nuốt khó. Sau khi nhập viện khoảng 10 giờ, bệnh nhân D. bắt đầu có hiện tượng mờ hai mắt, diễn tiến mù hoàn toàn.

Bệnh nhân được chẩn đoán viêm đa xoang biến chứng mắt. Sau 48 tiếng điều trị, thị lực mắt phải hồi phục được 6/10 và mắt trái 7/10.

Ảnh: Bác sĩ hội chẩn phim chụp trên bệnh nhân bị biến chứng mù mắt do viêm xoang - Ảnh BVCC

Theo BSCKII Hoàng Bá Dũng, hầu hết bệnh nhân viêm xoang biến chứng mắt mà đã mù thì tỷ lệ điều trị để mắt sáng trở lại bình thường rất hiếm. Đa số bệnh nhân chỉ thấy lờ mờ hoặc bị mù vĩnh viễn.

Trường hợp này, nếu bệnh nhân nhập viện muộn hơn 1 - 2 ngày thì sẽ không thể điều trị mắt sáng lại bình thường. Đây cũng là ca bệnh đầu tiên bị biến chứng mù mắt do viêm xoang may mắn lấy lại được thị lực.

Trao đổi với PV Khoa học và Đời sống, PGS.TS Nguyễn Thị Ngọc Dinh, nguyên Giám đốc Bệnh viện Tai mũi họng Trung ương cảnh báo, viêm xoang không loại trừ lứa tuổi, ngay từ khi trẻ 1 tháng tuổi đã có thể bị viêm xoang cho đến người già. Nhiều người coi thường bệnh viêm xoang và thực tế nó dễ bị bỏ qua dẫn tới các tai biến khôn lường.

Về biến chứng mắt do viêm xoang, PGS.TS Dinh phân tích, trong viêm xoang nhiễm khuẩn ở trẻ có tới 75 – 85% bị viêm hốc mắt. Nhiễm khuẩn hốc mắt là do nhiễm khuẩn thứ phát từ bên ngoài vào do từ các hốc xoang vây quanh là xoang hàm trên, xoang sàng.

Sự nhiễm khuẩn từ xoang sang có thể trực tiếp xuyên qua cấu trúc xương bắt đầu gây viêm màng xương rồi tới nhãn cầu hoặc gián tiếp thông qua đám tĩnh mạch không có van bao quanh nhãn cầu.

Có 1-3% viêm xoang nhiễm khuẩn bị biến chứng. Trong bệnh viêm xoang nhiễm khuẩn có 13% trở thành viêm xoang phức tạp và nhiễm khuẩn hốc mắt do viêm xoang chiếm tỷ lệ 75-85%. Trước kỷ nguyên kháng sinh, 17% bệnh nhân viêm hốc mắt tử vong do viêm màng não và 20% bệnh nhân bị mù mắt. Ngày nay nhờ kháng sinh, tỷ lệ tử vong chỉ còn 3% và 10% bệnh nhân viêm hốc mắt bị mù.

Viêm hốc mắt do viêm xoang biểu hiện: Mắt và tổ chức xung quanh hốc mắt bị nhiễm khuẩn, viêm xương, viêm dây thần kinh thị giác, viêm tắc tĩnh mạch xoang hang, hình thành u nang nhầy Mucocele làm thành xương bị ăn mòn mỏng và viêm đáy mắt.

Biểu hiện ở mắt là viêm phù nề kết mạc, viêm mô tế bào hốc mắt (viêm tổ chức liên kết), áp xe dưới cốt mạc, áp xe hốc mắt và viêm tắc tĩnh mạch xoang hang. Nguyên nhân gây bệnh 75% là các vi khuẩn ái khí và yếm khí còn lại là do nấm và dị ứng.

Biểu hiện của áp xe hốc mắt do viêm xoang là mắt vì viêm và phù nề dữ dội làm mắt bị đẩy lồi ra phía trước, nhãn cầu bị hạn chế vận động, bị mù hoàn toàn nếu thiếu máu cục bộ kéo dài trong 90 phút. Sự biến dạng nhãn cầu gây tổn thương thần kinh thị giác do đó phẫu thuật áp xe mắt được coi là một phẫu thuật cấp cứu.

Tuyến lệ hoặc ống lệ và các tế bào bao quanh dễ bị viêm. Sự nhiễm khuẩn mắt là do tĩnh mạch mắt bị bít tắc dẫn tới viêm dây thần kinh thị giác, màng não bị viêm và cuối cùng là áp xe não và viêm tắc tĩnh mạch xoang hang.

Triệu chứng lâm sàng: Là các triệu chứng của viêm xoang mạn tính hoặc cấp tính và những triệu chứng của viêm hốc mắt, bao gồm phù nề quanh hốc mắt, mắt bị lồi, giảm thị lực.

Ngoài ra, còn có sự liên quan phía sau của ổ mắt như hội chứng khe ổ mắt trên có dây III, IV và dây thần kinh IV đi qua khi bị viêm gây ra triệu chứng sụp mi, giãn nở đồng tử, giảm cảm giác giác mạc…

Hội chứng đỉnh ổ mắt có khe ổ mắt trên và lỗ thị giác gây nên đau đầu dữ dội, giảm thị lực gặp trong huyết khối xoang hang nếu không điều trị kịp thời sẽ lan sang hai mắt, nhanh chóng dẫn tới mù hai mắt.

PGS.TS Nguyễn Thị Ngọc Dinh thăm khám cho người bệnh

Nhiều biến chứng khác đe dọa tính mạng

PGS.TS Nguyễn Thị Ngọc Dinh cho biết, viêm xoang nếu không được phát hiện và điều trị sớm có thể dẫn tới biến chứng nguy hiểm tính mạng.

Viêm não: Viêm màng não mủ, áp xe ngoài màng cứng, áp xe não... thường do viêm xoang trán cấp tính. Vỏ não có thể bị viêm vùng tiếp xúc với thương tổn màng não, thương tổn xương. Quan trọng nhất là áp-xe đại não, thùy trán. Dấu hiệu thay đổi tính tình xuất hiện sớm nhất. Tiên lượng không tốt khi có áp-xe thùy trán.

Viêm tắc tĩnh mạch: Thường có viêm tắc xoang tĩnh mạch dọc trên, xoang hang... Bệnh thường do viêm xoang bướm hay do viêm tấy ổ mắt gây ra. Triệu chứng bệnh xuất hiện một cách ồ ạt, sốt cao, rét run, nhức đầu, cứng gáy. Bệnh tiên lượng rất nặng, trước khi có kháng sinh thì tỷ lệ tử vong rất cao.

Viêm họng mạn tính: Đây là biến chứng chủ yếu của viêm xoang mạn tính. Bệnh nhân thường đau họng, nuốt vướng do dòng mủ liên tục từ xoang, chảy xuống họng. Các triệu chứng thường thấy là đầy bụng, ợ hơi, nghẹt thở, đánh trống ngực… Bệnh nhân thường bị chẩn đoán nhầm là đau dạ dày.

Viêm phế quản mạn tính: Viêm xoang hàm và xoang sàng thường gây ra biến chứng này. Bệnh nhân không nhức đầu, không nghẹt mũi mà đi khám vì ho, khạc ra đờm đôi khi cả máu, sốt nhẹ về chiều, ăn kém ngon...

Vì thế, nếu thấy các triệu chứng như chảy mũi kéo dài, ho kéo dài, đau đầu, sưng mắt nên đi khám tai mũi họng ngay, không để viêm xoang cấp thành viêm xoang mạn, tránh các biến chứng đáng tiếc.

Tình trạng viêm xoang gây biến chứng mắt thường gặp ở những bệnh nhân bị đái tháo đường hoặc mắc các bệnh lý gây suy giảm miễn dịch khác. Đối với nhóm người bệnh này, tình trạng nhiễm trùng có thể tăng nặng hơn so với người bình thường. Do đó, dễ gây ra các biến chứng nguy hiểm như mù mắt, xuất huyết não, nhồi máu não, thậm chí tử vong.

Để phòng ngừa nguy cơ biến chứng, người mắc viêm xoang kèm theo một số bệnh nền gây suy giảm miễn dịch, đặc biệt là đái tháo đường, cần có lối sống lành mạnh, đi khám thường xuyên và theo dõi đường huyết ở mức ổn định.

Ngoài ra, người bệnh cũng không nên tự ý sử dụng thuốc khi chưa có hướng dẫn của bác sĩ. Đặc biệt, khi xuất hiện các dấu hiệu bất thường như sưng mắt, đau mắt hay giảm thị lực, bệnh nhân cần đi khám sớm để được điều trị đúng hướng và kịp thời.