PV Khoa học và Đời sống đã có cuộc trao đổi với GS.TS Trần Đắc Phu - nguyên Cục trưởng Cục Y tế Dự phòng, Bộ Y tế và bác sĩ Trương Hữu Khanh - Phó Chủ tịch Liên chi hội Truyền nhiễm TP HCM, cố vấn khối nhiễm Bệnh viện Nhi Đồng 1 (TP HCM).

Số ca mắc COVID-19 tăng giảm là chuyện rất bình thường!

Số ca mắc COVID-19 tăng cao tại nhiều địa phương trong thời gian gần đây, theo các chuyên gia, nguyên nhân của hiện tượng này là gì?

GS.TS Trần Đắc Phu: Những ngày qua, số ca mắc COVID-19 đang có dấu hiệu tăng trở lại là vì sau một thời gian tiêm vắc xin, miễn dịch giảm. Bên cạnh đó, miễn dịch của người đã nhiễm cũng giảm nên họ có nguy cơ mắc lại. Người dân tăng giao lưu đi lại, tạo điều kiện thuận lợi cho virus lây lan. Cuối cùng là việc người dân chủ quan, lơ là không thực hiện tốt biện pháp phòng bệnh.

Số ca mắc COVID-19 tăng giảm là chuyện rất bình thường. Trên thế giới cũng thường xuyên xuất hiện các làn sóng mắc COVID-19. Tổ chức Y tế Thế giới vẫn chưa công bố hết dịch do tình hình chưa ổn định. Số ca mắc như hiện nay vẫn chưa phải số liệu thực tế vì người nhiễm bệnh có triệu chứng nhưng không xét nghiệm hoặc xét nghiệm dương tính nhưng không báo với cơ sở y tế và tự điều trị tại nhà. Tuy nhiên, để bùng phát lớn, gây quá tải cho hệ thống y tế hay là số ca tử vong tăng như đợt dịch của TP HCM và miền Nam trước đây tôi nghĩ là không xảy ra. Những ca mắc đợt này nhẹ.

Một số ý kiến cho rằng, trước việc COVID-19 gia tăng như thời gian gần đây, ngành y tế cần phải đánh giá nguy cơ?

GS.TS Trần Đắc Phu: Đúng vậy. Theo tôi, ngành y tế cũng phải đánh giá nguy cơ như thế nào, liệu có xuất hiện biến chủng mới nguy hiểm, gây diễn biến nặng, các triệu chứng nguy hiểm hay có thể vô hiệu hóa vắc xin hay không? Từ đó, để có cảnh báo cho người dân, chủ động trong phòng, chống dịch.

Bản thân virus chưa mất đi mà vẫn tồn tại và lây lan trong cộng đồng. Trong bối cảnh các quốc gia mở cửa để phát triển kinh tế, các sự kiện tập trung đông người... nguy cơ gia tăng ca nhiễm cũng là điều dễ hiểu. Tuy nhiên, chúng ta cần kiểm soát không để dịch bùng phát mạnh, đặc biệt không được để gây quá tải hệ thống y tế.

Chúng ta đã tiêm phủ vắc xin, đó là thuận lợi để ngăn chặn nguy cơ bùng phát dịch?

GS.TS Trần Đắc Phu: Đây cũng có thể coi là một làn sóng dịch mới. Tuy nhiên, hiện chúng ta đã hiểu biết nhiều về COVID-19, cùng đó năng lực phòng chống dịch tăng lên, cách đáp ứng tăng lên và đặc biệt là linh hoạt hơn. Chúng ta cũng đã phủ vắc xin với tỉ lệ rất cao. Tuy nhiên, dịch vẫn có thể bùng phát và không lơ là, chủ quan với điều này. Hệ thống y tế dự phòng có những “tổn thương” nhất định sau đợt dịch COVID-19 vừa qua nên cũng cần rút kinh nghiệm để phòng chống dịch tốt hơn.

Dù đã có kinh nghiệm trong việc ứng phó với dịch bệnh này, song chúng ta phải căn cứ tình hình dịch bệnh các nước khác trên thế giới, chẳng hạn như Ấn Độ cũng đang tăng nhanh số ca nhiễm, đặc biệt là sự xuất hiện biến thể XBB.1.16 lây lan nhanh hơn.

Biến chủng này chủ yếu gây bệnh nhẹ, không gây ra triệu chứng nặng, nhưng điều đó cho thấy trên thế giới, COVID-19 chưa ổn định như cúm mùa.

Nhiều người lo lắng, liệu có xảy ra tình trạng cách ly, phong tỏa giống đợt dịch trước?

GS.TS Trần Đắc Phu: Trong phòng chống dịch COVID-19 chúng ta vẫn phải thực hiện nguyên tắc nới lỏng nhưng không buông trôi, thả lỏng và vẫn kiểm soát dịch bệnh hiệu quả, nguy cơ đến đâu đáp ứng đến đó. Nếu chúng ta đánh giá không đúng nguy cơ thì không kiểm soát được dịch bệnh, nhưng nếu đánh giá nguy cơ cao quá dẫn tới đáp ứng thái quá thì lại cấm đoán gây tổn hại đến kinh tế, an sinh xã hội của người dân hoặc đầu tư cho chống dịch quá tốn kém trong khi còn rất nhiều các dịch bệnh khác cũng đang phải phòng chống. Vấn đề là chúng ta không nên quá lo lắng, nhưng cũng đừng chủ quan lơ là. Điều quan trọng là cần bảo vệ nhóm đối tượng dễ bị tổn thương trước COVID-19 như người già, trẻ em, người suy giảm miễn dịch, người chưa tiêm vắc xin.

PGS.TS Trần Đắc Phu

Bác sĩ Trương Hữu Khanh: Số ca mắc đang tăng, nhưng so với các bệnh cảm cúm, hô hấp thì số ca mắc COVID-19 không hề vượt trội. Do vậy, người dân không nên quá hoang mang, lo lắng ảnh hưởng đến tâm lý, cuộc sống hằng ngày. Chúng ta không chủ quan với dịch bệnh, nhưng cũng đừng tự đẩy lên cao trào, gây hoang mang dư luận. Người dân cần phòng ngừa bằng cách đeo khẩu trang và sát khuẩn tay, những người có nguy cơ cần phải cẩn trọng hơn.

BS Trương Hữu Khanh

Dịp lễ tới, dịch bệnh dễ lây lan, phòng thế nào?

Dịp nghỉ lễ 30/4 – 1/5 tới đây kéo dài 5 ngày, sẽ là cơ hội để người dân đi lại, tụ tập đông người, nhiều sự kiện lớn như các lễ hội du lịch... Điều này sẽ tạo nguy cơ cao cho dịch lây lan, làm gia tăng ca nhiễm?

GS.TS Trần Đắc Phu: Thời gian nghỉ lễ tới đây nhu cầu đi lại gia tăng, vì vậy người dân cần thực hiện các biện pháp phòng bệnh như mang khẩu trang, khử khuẩn và giữ khoảng cách tại khu vực nguy cơ để tránh gia tăng số ca bệnh. Điều này không chỉ giúp phòng COVID-19 mà còn cả các bệnh viêm đường hô hấp khác như cúm A, cúm B và các bệnh lây qua đường hô hấp khác. Ai có triệu chứng cũng nên xét nghiệm có phải đang mắc COVID-19 hay không và cuối cùng là cần tuân thủ theo lịch tiêm vắc xin của Bộ Y tế.

Tôi cho rằng cơ quan chức năng cần đánh giá lại miễn dịch cộng đồng hiện tại như thế nào, có chủng mới vô hiệu hóa vắc xin hay không, đồng thời đánh giá lại việc tiêm vắc xin theo lịch. COVID-19 sẽ không mất đi và việc tiêm vắc xin là vẫn cần thiết, nhưng quan trọng là xác định nên tiêm cho đối tượng nào.

Xin cảm ơn các chuyên gia về cuộc trao đổi trên!