Dấu hiệu sớm (ngay sau sinh đến 3 tháng tuổi):  Khối xơ ở cơ ức đòn chũm, hạn chế tầm vận động cột sống cổ, đầu trẻ nghiêng sang bên có khối xơ, hạn chế nghiêng sang bên lành và xoay hai bên. Dấu hiệu muộn (sau 3 tháng tuổi, nếu không được điều trị hoặc điều trị không đúng kĩ thuật): Khối xơ ở cơ ức đòn chũm kích thước lớn, vẹo cổ, đầu trẻ nghiêng, hạn chế vận động cột sống cổ , các đốt sống cổ bị biến dạng, lác mắt, teo nửa mặt bên có khối xơ.

Nguyên tắc phục hồi chức năng và điều trị

 – Can thiệp sớm ngay sau sinh hoặc ngay sau khi phát hiện thấy khối xơ.

 – Hướng dẫn cho mẹ bệnh nhân tập tại nhà trong 3 tháng đầu

 – Khám thường quy sau 1, 2, 3 tháng cho đến khi khỏi

 – Điều trị tại khoa Phục hồi chức năng sau 3 tháng tuổi nếu kết quả kém.

Các phương pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng

Mục tiêu: Làm mềm khối xơ, duy trì tầm vận động của cột sống cổ, ngăn ngừa biến dạng thứ phát xảy ra ở sọ mặt và cột sống cổ. Dưới đây là các bài vận động trị liệu.

Bài tập 1: Xoa bóp, day cơ ức đòn chũm.

Một tay cố định khớp vai bên bệnh, tay kia dùng 1 hoặc 2 ngón tay xoa day trên khối xơ tịnh tiến theo chiều kim đồng hồ. Thời gian mỗi lần 5-10 phút, thực hiện 3-4 lần/ngày.

 Bài tập 2: Kéo giãn cơ ức đòn chũm

 Một tay cố định khớp vai bên bệnh. Tay kia đặt lên đầu trẻ bên bệnh, bàn tay tỳ nhẹ vào đầu trẻ và kéo xuống từ từ, nhẹ nhàng. Giữ khoảng 15-30 giây sau đó thả lỏng, làm lại như trên 2-4 lần, thực hiện 3-4 lần/ ngày.

Bài tập 3: Xoay đầu trẻ

Một tay cố định khớp vai bên lành, tay kia đặt lên đầu trẻ bên lành, bàn tay tỳ nhẹ vào đầu trẻ, từ từ xoay đầu trẻ đưa cằm về gần vai bên bệnh. Thời gian giữ khoảng 15-30 giây, sau đó thả lỏng, làm lại như trên 2-4 lần, thực hiện 3-4 lần/ngày.

Bài tập 4:  Đặt nằm nghiêng hai bên bằng cách dùng gối dài kê ở phía sau lưng (qua vai, hông) để  đảm bảo  trẻ  nằm nghiêng hoàn  toàn (tránh  nằm ngửa, nghiêng đầu). Khi nằm nghiêng sang bên không có khối xơ thì không kê gối dưới đầu. Khi nằm nghiêng sang bên có khối xơ thì kê gối tam giác dưới đầu. Thay đổi tư thế nằm nghiêng sang từng bên (sau mỗi bữa ăn hoặc 2 giờ một lần).

Lưu ý: Các bài tập trên được thực hiện cho đến khi trẻ khỏi hoàn toàn. Chỉ thực hiện khi khối xơ không có nóng, đỏ, đau. Kéo dãn nhẹ nhàng, từ từ, không kéo dãn tối đa đột ngột, ngay tức khắc. Không thực hiện kỹ thuật khi trẻ khóc, chống đối. Tập trước khi cho trẻ ăn. Theo dõi nếu thấy trẻ có dấu hiệu khó thở, tím tái thì ngừng tập ngay.

Ngoài ra, có thể dùng điện trị liệu làm mềm khối xơ với trẻ trên 3 tháng tuổi.

Phẫu thuật chỉ áp dụng với trẻ trên 2 tuổi, vẹo cổ nặng đã điều trị các phương pháp khác không có kết quả, cơ ức đòn chũm bị co ngắn và chắc, không quay được cổ sang bên có khối cơ xơ.

BS Hồng Thúy

(Khoa VLTL-PHCN, Bệnh viện T.Ư Quân đội 108)