Khi người ta già đi, thận suy kém, không sinh ra được tinh tủy để nuôi dưỡng não. Trong Đông y: “Não là nơi hội tụ của tủy”. Lại cho rằng: “Tinh dịch của ngũ cốc biến hóa thành chất nhờn thấm vào trong xương để bồi bổ cho não tủy”. Khi thận không làm được hai chức năng đó thì dẫn đến mắc chứng hay quên, chứng lú lẫn của người cao tuổi.
Tâm thận không giao nhau
Người cao tuổi mắc chứng hay quên, thường hay mê ngủ, có khi thấy ác mộng, sức yếu, hay mệt mỏi, đó là do tinh khí của thận kém, Tâm hỏa không được thủy nuôi dưỡng sinh ra chứng tâm thận không giao nhau. Điều trị: Bổ thận, dưỡng não để tâm thận giao nhau thì thần mới yên mà ngủ tốt, trí nhớ phục hồi, sinh hoạt tình dục trở lại bình thường. Bài thuốc nam điều trị chứng hay quên: Lá sen tươi 50g, óc lợn 1 bộ, hạt sen tươi hoặc khô (tươi 60g, khô 30g), cùi nhãn 50g, nhân của hạt quả đào 20g, hạt kỷ tử 50g. Trước hết rửa sạch lá sen cho vào 500ml nước đun khoảng một giờ, vớt bỏ bã lấy khoảng 350ml nước bỏ các vị thuốc còn lại vào đun chín lấy 150ml, cho thêm mật ong vừa đủ, chia làm 3 lần ăn trong ngày. Mỗi tháng ăn liên tục 7 ngày, ăn 3 đợt như vậy là có kết quả.
Mặt khác ở tuổi già mắc chứng hay quên là do tạng tâm và tạng thận suy yếu theo thời gian, thủy hỏa không giao nhau, dẫn đến mắc chứng tâm thận bất giao nên sinh ra chứng hay quên, ngủ kém, hư phiền, váng đầu ù tai, lưng đau, hai chân yếu mỏi. Điều trị: Bổ tâm hỏa, tư dưỡng thận thủy để thủy hỏa giao nhau. Bài thuốc: Phục thần 100g, quy bản 200g, viễn chí 100g, thạch xương bồ 80g, long cốt 100g, đương quy 100g, bá tử nhân 100g tán bột quyện với mật ong làm viên hoàn, mỗi viên 5g. Cách dùng: Ngày uống 2 lần, mỗi lần uống 2 viên trước khi ăn sáng và ăn tối, uống liên tục 60 ngày.
Tâm hư huyết trệ
Thường hồi hộp hay quên, mất ngủ, đầu choáng váng mà đau, môi lưỡi tím tái, ngực khó chịu. Điều trị: Hành khí hoạt huyết, dưỡng tâm an thần. Bài thuốc “Linh ô nhị nhân” gồm: Linh chi 500g, hà thủ ô (chế) 500g, ý dĩ nhân 300g, đào nhân 300g. Cách chế: Sắc linh chi, hà thủ ô, ý dĩ 4 - 5 lần cô đặc, tán mịn. Đào nhân cho vào quấy đều khi đang nóng. Cách dùng: Ngày uống 10 - 15g uống liên tục 30 ngày sau đó uống tiếp bài “Kiện não thang” để dưỡng tâm an thần. Nếu bệnh nhân mất ngủ kéo dài kiêm chứng đau đầu dùng bài thuốc: Đương quy 10g, xuyên khung 10g, đan sâm 15g, hắc táo nhân 20g, từ thạch 20g, chích cam thảo 8g, xích thược 8g, hồng hoa 8g, ngũ vị tử 15g, thanh bì 8g, đại giả thạch 15g. Cách dùng: Ngày uống một thang sắc uống ba lần trong ngày uống trước khi ăn và trước khi đi ngủ.
Tinh huyết của can thận hư tổn
Người cao tuổi hay hốt hoảng, nhớ nhớ quên quên, nhức đầu choáng váng, trì trệ, có khi suyễn thở, đại tiện khó đi, điều trị cần: Tư dưỡng can thận, bổ ích tinh huyết, điều hòa tỳ phế. Bài thuốc “Lục vị địa hoàng hoàn gia giảm” gồm: Thục địa 20g, hoài sơn 16g, sơn thù 16g, trạch tả 8g, đan bì 8g, bạch linh 8g gia hoàng kỳ 16g, hắc táo nhân 20g, viễn chí 12g, quế tâm 8g, đỗ trọng 12g. Cách dùng: Ngày uống một thang sắc uống 3 lần trong ngày, uống liên tục 30 ngày.
TTND.BS Cao cấp Nguyễn Xuân Hướng (nguyên Chủ tịch Hội Đông y Việt Nam)