Cơ thể nhận được vitamin D từ hai nguồn là ánh sáng mặt trời và dinh dưỡng. Da tạo ra vitamin D khi tiếp xúc ánh sáng mặt trời. Trẻ thiếu hoạt động, ngồi lỳ một chỗ thường thiếu vitamin D. Ở những gia đình nhà cửa chật chội, thiếu ánh sáng, trẻ sinh vào mùa đông cũng là những nguyên nhân khiến quá trình tự tổng hợp vitamin D bị ảnh hưởng. Đối với dinh dưỡng, nguồn vitamin D trong sữa mẹ thấp hoặc trẻ không được bú mẹ, ăn bột sớm cũng dễ dẫn đến còi xương. Chế độ ăn thiếu canxi, photpho, vitamin, chất khoáng gây thiếu hụt vitamin D.
Ngoài tắm nắng, vận động thể chất để khung xương phát triển, trẻ cần được cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cho sự phát triển bộ xương. Tốt nhất chọn món ăn bổ dưỡng, dễ tiêu giàu canxi và photpho, vitamin D. Các món ăn phải phù hợp với độ tuổi, tốt nhất là thực phẩm có nguồn gốc từ thiên nhiên. Nguồn cung cấp protein rất quan trọng giúp phát triển chiều cao, là thành phần tạo nên tế bào, hormon và hệ thống miễn dịch, ngoài ra là thành phần giúp cung cấp năng lượng. Nguồn cung cấp chất béo giúp hòa tan và hấp thu các loại vitamin tan trong dầu như vitamin A, E, D, K. Nguồn cung cấp sắt từ thịt đỏ, tiết, trứng, tim, gan, nguồn cung cấp canxi từ sữa và chế phẩm từ sữa, rau có màu xanh thẫm, sản phẩm từ đậu tương, hải sản, cá, tôm... Ngoài ra, là các vitamin A trong gan, trứng, sữa, vitamin C trong các loại rau xanh, quả chín, kẽm trong tôm đồng, lươn, hàu, sò, các loại hạt… đều góp phần tăng chiều cao ở trẻ.
Với trẻ lớn, dậy thì muộn có thể dùng các loại xương lợn, gà, bò, dê, chó mỗi loại 100g, rửa sạch, đập nát, cho vào nồi đun kỹ lấy nước, bỏ bã. Thêm gạo vào nấu thành cháo, cho gia vị đủ dùng cho trẻ ăn. Món này có tác dụng làm mạnh gân cốt, tăng cường canxi cho trẻ. Hoặc dùng 30g ngũ gia bì, táo tàu 5 quả, 15g nhân hạnh đào đem sắc kỹ, cho trẻ uống nước và ăn táo, hạnh nhân. Dùng 6g hạt sen, 10 vỏ trứng gà, 12g sơn tra sắc kỹ cho trẻ uống ngày hai lần. Khi điều trị còi xương trẻ em cần lưu ý, hạn chế cho trẻ ăn thực phẩm nghèo dinh dưỡng, nhiều chất xơ như măng tre, dưa leo, bầu canh. Nếu hình thể gầy đen, còi cọc, người nóng, táo bón kiêng thức ăn mặn, khô. Nếu trẻ hình thể mập bệu, yếu, tóc rụng, tóc thưa không ăn vị chua lạnh quá như cam, nước dừa, nước lạnh. Nếu còi xương bụng đầy, chậm tiêu, ăn hay bị ói không nên ăn bổ béo quá, không ăn thức ăn nhiều dầu mỡ.
BS Nguyễn Phan Trúc Nguyên (Vũng Tàu)