Theo Đông y, hoa bí đỏ vị ngọt, tính hàn vào kinh tâm, tỳ, vị có tác dụng thanh nhiệt, lương huyết, bổ can thận, sáng mắt, kháng viêm, tiêu độc, chỉ thống và chống dị ứng… thích hợp trị các chứng suy giảm chức năng can thận, suy giảm thị lực, viêm đường tiết niệu…
Hoa bí có tác dụng thanh nhiệt, bổ thận, sáng mắt.
Bông bí xào thịt bò: Hoa bí 300g rửa sạch trần qua nước sôi. Thịt bò 200g thái mỏng ướp gia vị. Phi tỏi cùng thịt bò và bông bí thật nhanh rồi bắc ra dùng nóng. Món ăn nhiều vitamin A, C, chất đạm… có tác dụng bổ dưỡng, sáng mắt, chữa nhức đầu.
Canh bông bí thịt băm: Hoa bí 300g, thịt băm 50 – 100g. Phi hành thơm cùng thịt băm, đổ nước đun sôi rồi thả bông bí đỏ vào nêm vừa ăn. Món ăn có tác dụng thanh nhiệt cơ thể, đẹp da, thích hợp vào mùa hè.
Canh bông bí đỏ đường phèn: Hoa bí đỏ 30 – 50g, đường phèn 5 – 10g, tất cả đem nấu canh ăn trong ngày. Cũng có thể lấy 5 – 7 bông hoa bí đỏ, một thìa đường phèn, hãm nước sôi uống như trà. Bài thuốc có tác dụng thanh nhiệt, trừ thấp, hạ khí tiêu đờm, thích hợp trị các chứng ho đờm vàng đặc, chân tay nặng nề, ăn uống kém…
Canh bông bí đỏ, kim ngân, long đởm thảo: Hoa bí đỏ 30 – 50g, hoa kim ngân non 15 – 10g, long đởm thảo 20 – 30g. Cho long đởm thảo vào xoong cho nước vừa đủ đun sôi 25 – 30 phút tắt bếp gạn lấy nước, bỏ bã rồi cho hoa bí và kim ngân vào nấu thành canh, nêm gia vị vừa đủ múc ra ăn. Bài thuốc có tác dụng thanh nhiệt, tả hỏa, khứ thấp, dưỡng can mộc thoái hoàng, thích hợp chữa các chứng vàng da, viêm gan cấp, mạn tính, gan nhiễm mỡ, đau mắt đỏ…
Canh rau sam bông bí đỏ: Hoa bí đỏ 30 – 50g, rau sam 20 – 30g, tất cả đem nấu canh ăn 5 – 7 ngày. Bài thuốc có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tán huyết, tiêu thũng, mạnh trường vị, thông đại tiểu tiện và diệt khuẩn. Thích hợp cho hội chứng lỵ, viêm đường tiết niệu, sỏi đường tiết niệu (đái dắt, đái buốt, đái ra máu), mụn nhọt lở ngứa, viêm đại tràng, táo bón… Ngoài ra, có thể kết hợp nấu cùng với đậu Hà Lan hoặc đậu đen…
Bông bí xào gan lợn: Hoa bí đỏ 50 – 70g, gan lợn 200 – 300g đem xào ăn trong ngày. Bài thuốc có tác dụng dưỡng huyết thanh can sáng mắt. Thích hợp cho các chứng quáng gà, suy giảm thị lực, cận, viễn thị…
Bài thuốc từ bông bí: Hoa bí đỏ 30g, hoa kim ngân 25g, vỏ quýt 15g, bồ công anh 30g rửa sạch, sắc uống ngày một thang, uống liền 5 – 7 ngày. Bài thuốc có tác dụng thanh nhiệt, lương huyết, tiêu viêm, chỉ thống. Thích hợp cho các chứng viêm tuyến vú, viêm xơ tuyến vú, mẩn ngứa, mày đay, viêm đường tiết niệu…
Trong Đông y, hoa bí đỏ có tính hàn và nê trệ, những người ăn uống ậm ạch khó tiêu và lạnh chân tay không nên dùng.
BS Nguyễn Thị Lệ Quyên
(Trung tâm Nghiên cứu và Ứng dụng thuốc dân tộc)