Liệt dây thần kinh VII ngoại biên cần điều trị sớm.
Do phong hàn xâm phạm vào lạc mạch của 3 kinh dương ở mặt làm khí huyết kém điều hòa, kinh cân thiếu dinh dưỡng, không co lại được.
Dựa vào dược tính ngải cứu có vị đắng, mùi thơm, tính ấm, có tác dụng điều hòa khí huyết, trừ hàn thấp, tác dụng đến can, tỳ, thần kinh, nên dùng nguyên liệu từ cây ngải cứu chế biến thành mồi ngải để cứu.
Tuy nhiên, theo kinh nghiệm đời ông cha dạy hằng năm phải thu hái cây ngải cứu vào 12 giờ trưa của ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch (tết đoan ngọ) sơ chế rồi đem phơi khô sau đó sẽ chế thành mồi ngải cứu (viên ngải nhung) tùy theo kích cỡ cần cứu, cuộn thành điếu ngải và phải cuốn bằng giấy bản (giấy gió) sẽ có tác dụng.
Có 3 cách cứu tùy thuộc vào từng bệnh lý: Cứu trực tiếp vào huyệt bằng viên ngải nhung, dùng điếu ngải hơ trực tiếp trên da bệnh nhân; cứu gián tiếp vào các huyệt trên da, dùng mồi ngải cứu gián tiếp qua lát gừng, tỏi, muối; ôn châm, sau khi đã châm kim, cắm vào đốc kim một điếu ngải 2-3 cm hoặc hơ điếu ngải ở đốc kim, sức nóng của ngải truyền qua thân kim vào huyệt đã định châm. Cứu là phương pháp hữu nghiệm, tuy nhiên cách cứu này dễ làm da bị bỏng, thầy thuốc phải thận trọng.
Liệt dây thần kinh VII ngoại biên do lạnh: Sau khi gặp mưa, gió lạnh, hoặc ngủ đêm bị lạnh sáng dậy mới phát hiện tự nhiên mắt không nhắm được, chảy nước mắt, miệng méo cùng bên với mắt, khi cười nửa mặt bên co xếch lên, còn bên bệnh vẫn nguyên, mặt hơi xệ xuống, nếp mũi, miệng, trán đều mờ đi, không thổi sáo, lửa được. Thậm chí khi uống nước, nước trào ra, toàn thân sợ lạnh, rêu lưỡi trắng mỏng, mạch phù khẩn…
Bệnh nhân dùng bài thuốc: Ké đầu ngựa 12g, tang ký sinh 12g, quế chi 8g, bạch chỉ 8g, kê huyết đằng 8g, ngưu tất 12g, uất kim 8g, trần bì 8g, ngải cứu sao vàng 12g, hương phụ 8g sắc uống. Ngoài ra kết hợp châm cứu.
*Liệt dây thần kinh VII ngoại biên do viêm nhiễm: triệu chứng như trên, toàn thân có sốt, sợ gió, sợ nóng, rêu lưỡi trắng dày hoặc vàng, mạch phù sắc, thường xảy ra sau khi sốt. Bệnh nhân ngoài châm cứu một số huyệt được dùng bài thuốc:kim ngân hoa 16g, bồ công anh 16g, thổ phục linh, ké đầu ngựa, xuyên khung, đan sâm, ngưu tất, ngải cứu mỗi vị 12g.
*Liệt dây thần kinh VII ngoại biên do sang chấn thường xảy ra sau ngã, mổ vùng mặt, viêm xương ở tai… dùng bài thuốc: Đan sâm, xuyên khung, ngưu tất, tô mộc, uất kim, chỉ xác, trần bì, hương phụ.
Lương y Phó Hữu Đức
(Chủ tịch Hội Đông y quận Cầu Giấy)