Theo tìm hiểu của PV Khoa học và Đời sống, những cánh đồng điện gió với mức đầu tư hàng trăm tỷ đồng, giờ đứng yên tại nhiều địa phương như khu vực duyên hải miền Trung, miền Tây… trong suốt hơn 1 năm qua.

Làm xong để đấy

Mới đây, 36 doanh nghiệp đầu tư các dự án điện gió, điện mặt trời trên toàn quốc đã gửi văn bản kiến nghị Thủ tướng đề xuất khắc phục những bất cập trong việc xây dựng, ban hành cơ chế giá phát điện nhà máy điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp.

Theo đơn kiến nghị, do ảnh hưởng nặng nề của đại dịch COVID-19, 84 dự án năng lượng tái tạo với tổng công suất trên 4.676MW chậm tiến độ vận hành thương mại, nên không kịp hưởng giá điện cố định (FIT), phải thực hiện theo cơ chế chuyển tiếp. Trong đó, có 34 dự án với hơn 2.090MW (gồm 28 dự án điện gió và 6 dự án điện mặt trời) đã hoàn tất thi công, thử nghiệm đảm bảo đủ điều kiện huy động.

Các chủ đầu tư dự án cho biết, không bán được điện do những bất cập trong cơ chế khung giá điện mới, quy định về hợp đồng mua bán điện. Việc áp dụng theo quy định mới này gây bất cập trong pháp lý, cũng như ảnh hưởng đến hiệu quả tài chính của nhà đầu tư, khiến doanh nghiệp lâm vào thua lỗ và phá sản.

Các doanh nghiệp năng lượng tái tạo kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công Thương nghiên cứu, tính toán đưa ra khung giá phát điện mới trên cơ sở thuê đơn vị tư vấn độc lập tính khung giá và tham vấn với Hội đồng Tư vấn, Bộ Tài chính để đảm bảo khách quan, minh bạch.

Các doanh nghiệp cũng mong muốn được huy động công suất của các dự án đã hoàn tất xây dựng trong thời gian chờ sửa khung giá phát điện; cũng như chuyển đổi tiền mua điện sang USD và được điều chỉnh theo biến động tỷ giá. Bộ Công Thương cần sớm hoàn thiện cơ chế mua bán điện trực tiếp để đưa thị trường bán buôn điện cạnh tranh vào hoạt động, bởi nhiều đơn vị sử dụng điện lớn đã sẵn sàng mua điện từ các dự án này.

“Nếu chứng kiến những cánh đồng điện gió với mức đầu tư hàng trăm tỷ đồng, mỗi tuabin điện gió hơn 150 tỷ đồng, nhưng đứng yên trong hơn một năm qua thì mới thấy xót xa thế nào. Các nhà đầu tư đã hoàn thành dự án, đã đóng điện và đã phải thanh toán cho các nhà thầu, việc không được huy động là một thiệt hại rất lớn cho các nhà đầu tư”, bà Nguyễn Thị Thanh Bình, Phó Tổng Giám đốc Tập đoàn T&T nói tại Hội nghị với chủ đầu tư các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp do EVN tổ chức ngày 20/3.

Nguyên nhân từ đâu?

Nói về nguyên nhân các nhà máy điện gió không thể bán điện cho EVN, GS.VS.TSKH Trần Đình Long, nguyên Phó Chủ tịch Hội Điện lực Việt Nam cho rằng, theo quy định, trước khi thực hiện một dự án sản xuất nguồn điện, chủ đầu tư phải đạt được thỏa thuận và ký kết hợp đồng mua bán điện với một đơn vị mua điện, ở đây có thể là EVN hoặc một khách hàng nào đó.

“Có thể các chủ đầu tư không làm đúng quy trình. Bỏ tiền ra xây dựng dự án. Khi xong, lại không biết bán điện cho ai. EVN không nhận mua với giá cả không hợp lý. Do đó, các chủ đầu tư cần lưu ý và thực hiện đúng quy định tìm khách hàng trước, ký được hợp đồng mua bán điện rồi hãy bắt tay đầu tư", ông Trần Đình Long nói.

Theo ông Long, chính sách khuyến khích phát triển nguồn năng lượng tái tạo của nước ta là chủ trương đúng đắn, mang lại lợi ích quốc gia và thực tế đã phát huy tác dụng khá tốt. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội để các chủ đầu tư đổ xô vào xây dựng dự án điện gió, điện mặt trời mà không có sự tính toán kỹ lưỡng.

Chẩn đoán sức khỏe tài chính doanh nghiệp

Theo các nhà đầu tư, nếu cơ chế mới được áp dụng, chỉ tính riêng 34 dự án đã hoàn thành đầu tư xây dựng với tổng số vốn đã đầu tư gần 85.000 tỷ đồng, trong đó khoảng trên 58.000 tỷ đồng được tài trợ từ nguồn vốn ngân hàng, sẽ có nguy cơ vỡ phương án tài chính, nợ xấu, doanh nghiệp và ngân hàng không thể thu hồi vốn.

Trao đổi với báo chí, ông Bùi Văn Thịnh, Chủ tịch Hiệp hội Điện gió và mặt trời Bình Thuận cho hay, hiện các doanh nghiệp chưa thể bán điện đang "điêu đứng" vì lãi vay "trên trời" trong khi doanh thu bán điện không có. Ngoài ra, máy móc 1-2 năm không vận hành sẽ ảnh hưởng đến tuổi thọ, chi phí bảo trì.

Đại diện Công ty Cổ phần Năng lượng tái tạo Ecotech Trà Vinh, chủ đầu tư Dự án Nhà máy điện gió Hiệp Thạnh 78MW, thị xã Duyên Hải, tỉnh Trà Vinh, tổng vốn đầu tư 4.206 tỷ đồng cho biết, nhà máy hiện có 15/18 trụ tuabin chưa thể vận hành để hòa lưới do chưa có hướng dẫn áp dụng giá điện.

“Mỗi năm mất hàng chục triệu USD, tiền lãi vay và các chi phí khấu hao khác. Đây là khó khăn chung của nhiều dự án”, đại diện công ty Ecotech Trà Vinh nói./.