Hình minh họa.
Công thần ghê sợ
Năm 1428, Lê Sát được phong là Nhập nội kiểm hiệu Tư khấu, Bình chương quân quốc trọng sự, hiệu là Suy trung tán trị, Hiệp trung, Mưu quốc công thần. Năm 1429, ông được phong tước Huyện Thượng hầu. Năm 1433, được phong hàm Đại Tư đồ. Năm 1434, ông được trao quyền Tể tướng.
Lê Sát là người rất có tài, đặc biệt là tài cầm quân, nhưng ông thường khiến cho người ta sợ mà theo nhiều hơn là khiến cho người ta phục mà theo.
Tuy quyền cao chức trọng, nhưng về phương diện chính trị, ông không phải là người sâu sắc.
Sách ” Đại Việt thông sử” viết: Ông hăng hái lo tròn bổn phận phò vua và sửa sang các việc, dám can gián và nói điều ích nước, nhưng ông là võ tướng, ít hiểu đại thể chính trị, xử việc thường theo ý riêng, tính thẳng thắn nhưng làm mà ít nghĩ đến hậu họa.
Lại nữa, ông là người nóng tính và ghét Tư khấu Lưu Nhân Chú nên đã kiếm cớ vu cáo để giết đi, lại còn đang tâm đuổi cả người em của Lưu Nhân Chú là Lưu Khắc Phục đang làm Hành khiển Nam Đạo phải đi làm Phán thủ Đại Lý Chính, do đó, các công thần đều ghê sợ.
Khiến vua ghét bỏ
Ông thường dùng hình phạt rất nặng nề, nghiêm khắc và tàn bạo.
Giám sinh Nguyễn Đức Minh thấy có lá thư nặc danh dán ở trên tường một ngôi chùa dọc đường, trong thư nói Đại Tư đồ Lê Sát và Đô đốc Phạm Vấn cùng lập mưu để giết Lưu Nhân Chú. Anh ta gọi mọi người tới xem, rồi lấy xé bỏ đi.
Có người đến tố cáo chuyện đó với Lê Sát, ông cho rằng chính viên giám sinh ấy viết ra, liền sai bắt để tra khảo, nhưng anh ta quyết không nhận. Khi Lê Sát tính đem viên giám sinh ra chém thì hình quan cho rằng tội trạng chưa rõ, vì thế Lê Sát giảm tội chết cho anh ta, nhưng bắt phải đi đày và tịch thu hết gia sản.
Người của Uy Viễn Quân là Nguyễn Bẩm cùng với viên Trung quân Thiết Đột là Trình Thọ Lộc thường hay bày kế để rủ rê bọn nô tỳ của nhà nước, đem họ dâng cho các quan. Quan Tư mã là Đinh Liệt bắt được, liền đem chuyện tâu lên. Lê Sát lập tức bắt cả hai ra tra tấn ngay giữa sân điện rồi đem chém.
Ông lại sai điều đám thợ sơn ở Tất Tác Tượng Cục đến làm việc ở chùa Báo Thiên. Do phải làm việc cực nhọc nên người thợ sơn Cao Sư Đãng có nói vụng rằng: “Thiên tử thì thất đức, đến nỗi hạn hán. Đại thần thì ăn của đút, cắt cử người chẳng có chút công lao. Thiện tâm đã không có, xây chùa to mà làm gì?”. Lời ấy bị người khác tố cáo, trong khi các quan trong triều đều xin miễn tội chết cho Cao Sư Đãng, thì một mình Lê Sát muốn giết Đãng và cuối cùng Đãng bị chém đầu.
Bấy giờ, quan giữ chức Đồng tri Bắc Đạo là Bùi Ư Đài tâu xin chọn các bậc kỳ lão vào chầu để khuyên răn nhà vua và xin đặt chức Sư phó để chỉ bảo cho các quan. Lê Sát thấy lời tâu ấy thì giận lắm, xin giao Bùi Ư Đài cho ngục quan xét hỏi, ghép Ư Đài vào tội ly gián vua tôi.
Nhà vua không nghe. Lê Sát tâu đi tâu lại đến ba bốn lần mà nhà vua vẫn không chịu. Bọn Thiên Hựu, Cầm Hổ và cả quan Hữu Bật là Lê Văn Linh đều đồng ý với Lê Sát. Nhà vua bất đắc dĩ phải đày Bùi Ư Đài đi xa nhưng lòng vua đã bắt đầu ghét bỏ Lê Sát”.
(còn nữa)
TS Nguyễn Thành Hữu