Tổn thương não sau ngừng tuần hoàn
Ngày 23/8/2018, Khoa Hồi sức tích cực đã tiến hành cấp cứu một bệnh nhân nam giới, 78 tuổi trong tình trạng ngừng tim, ngừng thở. Bệnh nhân được hồi sinh tim phổi (ép tim ngoài lồng ngực, hỗ trợ hô hấp, dùng adrenalin…), sau 20 phút tim đập trở lại, tuy nhiên vẫn trong tình trạng hôn mê sâu do thiếu oxy não kéo dài. Trước nguy cơ tổn thương não nặng đe dọa đến tính mạng người bệnh, khoa đã quyết định áp dụng kỹ thuật hạ thân nhiệt nhằm bảo vệ tế bào não cho bệnh nhân.
Sau liệu trình hạ thân nhiệt kéo dài 72h (hạ thân nhiệt về 34oC và duy trì trong 24 giờ đầu, nâng thân nhiệt trở lại và duy trì ở mức 36.5oC trong 48 giờ tiếp theo), kết hợp với các biện pháp điều trị tích cực như thở máy, lọc máu liên tục, theo dõi huyết động theo phương pháp PiCCO…, bệnh nhân đã tỉnh trở lại, huyết áp cải thiện tốt, hô hấp không cần hỗ trợ của máy thở. Diễn biến bệnh tiếp tục ổn định, bệnh nhân phục hồi hoàn toàn và ra viện sau 2 tuần.
Ngừng tuần hoàn là tình trạng đột ngột mất chức năng co bóp hiệu quả của cơ tim dẫn đến ngừng tưới máu, ngừng cung cấp oxy cho tất cả các cơ quan trong cơ thể. Với tất cả các trường hợp ngừng tuần hoàn, cần tiến hành ngay hồi sinh tim phổi (ép tim ngoài lồng ngực, hỗ trợ hô hấp bằng thổi ngạt hoặc bóp bóng qua mask…) vì nếu để ngừng tuần hoàn kéo dài sẽ dẫn đến những tổn thương nặng nề cho thần kinh trung ương và tử vong. Não là cơ quan chịu đựng kém nhất với tình trạng thiếu oxy: Ngừng tưới máu ở vỏ não chỉ 5-6 phút, thân não và hành não là 10 phút, ở tủy sống 15-20 phút đã có thể phát sinh những ổ hoại tử tổ chức không hồi phục. Bệnh não thiếu oxy (Anoxic Enphacelopathy) gây tàn phế, chiếm từ 30-80% số bệnh nhân sống sót sau NTH.
Các phương pháp hạ thân nhiệt
Được giới thiệu lần đầu năm 1950 và gần đây càng có nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng điều trị hạ thân nhiệt (HTN) đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ và cải thiện chức năng thần kinh trung ươngở những bệnh nhân sau NTH; và hiện nay, đã được đưa vào qui trình cấp cứu hồi sinh bệnh nhân NTH và được áp dụng rộng rãi trên thế giới.
Hạ thân nhiệt bề mặt: Sử dụng nước lạnh,chăn lạnh hoặc miếng dán với thiết bị trao đổi nhiệt, hạ nhiệt khu trú bằng mũ…
Hạ thân nhiệt bên trong: Kiểm soát thân nhiệt nội mạch qua catheter chứa dung dịch lạnh đưa vào tĩnh mạch trung tâm hoặc truyền dịch lạnh vào tuần hoàn chung.
Các giai đoạn của quá trình HTN:
Giai đoạn 1: Hạ thân nhiệt nhanh. Bằng phương pháp hạ thân nhiệt được lựa chọn, nhiệt độ trung tâm cơ thể nhanh chóng được đưa đến mức mục tiêu(32°C -36°C) trong khoảng thời gian thường là từ 1-3 tiếng.
Giai đoạn 2: Duy trì thân nhiệt mục tiêu. Tùy thuộc vào tình trạng bệnh nhân và chiến lược của từng trung tâm hồi sức mà nhiệt độ trung tâm mục tiêu của bệnh nhân có thể được duy trì trong 24-48 tiếng.
Giai đoạn 3: Làm ấm trở lại. Mức tăng thân nhiệt mỗi 0.25°C - 0.5°C một giờ được áp dụng để tránh biến chứng phù phổi cấp hay rối loạn huyết động do tăng thân nhiệt đột ngột gây ra.
Giai đoạn 4: Duy trì thân nhiệt bình thường.Trong giai đoạn này nhiệt đột trung tâm cơ thể được duy trì từ 36.5°C -37.5°C trong khoảng thời gian 24 tiếng.
Hiện nay, khoa Hồi sức tích cực – Bệnh viện TƯQĐ108 đã triển khai kỹ thuật hạ thân nhiệt áp dụng phương pháp hạ thân nhiệt bề mặt với tấm dán ARCTICGEL Pads qua hệ thống quản lý nhiệt độ ARCTICSUN.Phương pháp này có ưu điểm là không xâm nhập, có thể nhanh chóng triển khai trên bệnh nhân nhân, đảm bảo đạt được thân nhiệt mục tiêu nhanh và duy trì thân nhiệt tốt. Thành công trong áp dụng kỹ thuật hạ thân nhiệt sẽ góp phần cứu sống các bệnh nhân tổn thương não cấp sau ngừng tuần hoàn, cũng như sau chấn thương sọ não hoặc tai biến mạch não…
BS Đỗ Văn Nam – Khoa Hồi sức tích cực, Bệnh viện TWQĐ 108