“Cuộc đời tôi gắn liền đam mê cây cối, với rừng, đặc biệt cây luồng”, kỹ sư Lê Quang Liên cho biết, luồng sinh trưởng và phát triển nhanh, trồng một lần nhưng sau 4-5 năm, cho thu hoạch và kéo dài 40-50 năm liền, với chu kỳ khai thác ngắn (1-2 năm/lần). Lượng khai thác từ 1.200-1.400 cây/ha, khoảng 30% trữ lượng rừng.
 |
Kỹ sư Lê Quang Liên |
Đưa cây luồng từ Thanh Hóa đi muôn nơi
Theo ông Lê Quang Liên, dù dễ trồng và có giá trị kinh tế cao, việc nhân giống luồng có nhiều hạn chế. Trước đây, cây luồng chủ yếu trồng ở vùng Thanh Hóa và bà con nhân giống theo cách truyền thống - bằng gốc.
Kỹ sư Lê Quang Liên sinh năm 1943, nguyên cán bộ Trung tâm Nghiên cứu Lâm sinh Cầu Hai, Đoan Hùng, Phú Thọ.
Năm 1990, ông Lê Quang Liên bảo vệ xuất sắc đề tài cấp Nhà nước, được nhận nhiều bằng khen.
Cây luồng từ Thanh Hóa đã được đưa đến nhiều vùng trung du, miền núi phía Bắc như Phú Thọ, Yên Bái, Tuyên Quang, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Sơn La, Hòa Bình… Cứ nơi nào có mưa từ tháng 5 đến 8, ông đều đem về trồng thử nghiệm và cây luồng đều phát triển tốt.
Cây luồng có tên khoa học Dendrocalamus membranaceus Munro, thuộc họ phụ tre trúc Bambusoideae. Đây là loài thân thẳng, tròn đều, độ thon nhỏ, nhiều cành, không gai. Cây trưởng thành có đường kính từ 10-12cm, dài 18-20 m. Trọng lượng tươi của cây nặng từ 40-50 kg, cá biệt có cây nặng hơn 70 kg. Thân luồng cứng rắn, tỷ lệ Cellulose khá cao, 46,5 % ở đoạn gốc và 57,7 % ở đoạn giữa và đoạn ngọn.
Cây luồng là nguồn thức ăn rất quý cho gia súc như trâu, bò, cá trắm cỏ trong mùa hanh khô. Đặc biệt, cây luồng có giá trị kinh tế cao. Chúng được sử dụng làm vật liệu xây dựng, đan lát đồ dùng dân dụng, làm nguyên liệu cho công nghiệp sản xuất giấy, tơ nhân tạo. Ngoài ra, luồng cũng là nguyên liệu để sản xuất một số mặt hàng xuất khẩu như đũa, ván trang trí nội thất, chiếu…
Những cây bánh tẻ có tuổi dưới 1 năm, của vụ măng trước, đầy đủ lá, sẽ được xỉa đứt hệ rễ xung quanh. Khi đánh giống và vận chuyển không được làm dập chồi ngủ gốc giống, thì cho năng suất thấp.
Đề tài “Di thực và tạo giống cây luồng Thanh Hóa trên vùng đất trung du” của ông Lê Quang Liên, với phương pháp tạo giống bằng cách chiết cành như bước đột phá, có ý nghĩa rất lớn đối với bà con trung du, miền núi phía Bắc. Thay vì nhân giống từ cây luồng con dưới gốc luồng như xưa, giờ từ cành luồng, có thể tạo ra cây luồng giống. Một cây luồng có thể cho ra vô số cây luồng giống khác.
“Sau nhiều nghiên cứu, thử nghiệm, tôi nhận thấy, chiết cành có bọc nylon cho hiệu suất cao, phù hợp người nông dân. Vật liệu chiết là rơm, nếu dùng hóa chất thì người dân cũng không biết pha. Với phương pháp này, từ gốc lên đỉnh ngọn, bất cứ cành nào có mắt đều có thể nhân giống. Gốc luồng vẫn giữ nguyên, lại có thể tiếp tục đẻ măng, tạo búi. Thắng lợi ở chỗ đó”, ông Liên cho hay.
“Một rừng cây, một đời người”
Dù tuổi cao, kỹ sư Lê Quang Liên tràn đầy năng lượng, truyền cảm hứng tích cực với người tiếp xúc. Theo ông, đó là nhờ tình yêu với thiên nhiên, cây cối, với rừng và vườn tược. Nhà ông được bao quanh bởi rừng. Từ bao nhiêu năm nay, ông vẫn giữ thói quen chăm sóc cây cối. Vườn nhà cũng luôn có nhiều cây “độc”, “lạ” do ông lai tạo hoặc sưu tầm giống về trồng.
“Chỉ có người yêu thiên nhiên, cây cỏ mới thấy được cây cối cũng có tâm hồn. Mỗi khi cây cối héo rũ, tôi biết chúng đang buồn. Còn khi hoa nở, chồi nụ mỡi màng, như cô gái đang yêu đầy sức sống. Ngồi giữa cây cối, cỏ hoa, sẽ thấy lòng lắng lại, bình an”, ông Liên nói.
Theo ông, điều quan trọng để luôn cảm thấy khỏe mạnh, an vui là không làm những điều khiến tâm vướng bận, băn khoăn.
Khi kết thúc đề tài về cây luồng, còn dư tiền, ông đã trả lại cho Nhà nước. Nhiều người cười, cho rằng ông kỳ lạ, nhưng đó là lựa chọn và cách sống của ông.
Hiện giờ, điều khiến ông trăn trở là căn bệnh chổi xể ở tre luồng khiến diện tích trồng cây ngày bị thu hẹp. “Bệnh chổi xể khiến búi tre, luồng có những “bùm” cây như tổ chim, chổi xể. Ngày nắng, “bùm” nhẹ. Ngày mưa tựa như nơi trữ nước, có thể nặng tới 50-60kg kéo cây luồng đổ sập. Bệnh này lây rất nhanh” , ông Liên cho biết.
Kỹ sư Lê Quang Liên chia sẻ, ông mong nhìn thấy những cánh rừng phủ kín màu xanh. Rừng đối với ông như cuộc sống, hơi thở. Nhiều cánh rừng gắn với tuổi trẻ của ông giờ xanh tốt và đó là điều khiến ông cảm thấy hạnh phúc.
“Niềm vui lớn nhất của tôi là đem lại sinh kế cho nhiều người dân. Nhiều hộ gia đình từ cây luồng đã thoát nghèo, thậm chí từ nghèo mà thành giàu, xây được nhà tầng, có cuộc sống no đủ, đổi đời. Nhiều cánh rừng đã được phủ xanh, hồi sinh” - Kỹ sư Lê Quang Liên.