Hỏi: Trận mưa sao băng Lyrids năm nay có thể quan sát được ở vị trí nào, cách quan sát?

Nguyễn Thanh Vân (Hà Nội)

Ông Đặng vũ Tuấn Sơn, Chủ tịch Câu lạc bộ Thiên văn và Vũ trụ học Việt Nam: Lyrids là trận mưa sao băng nhỏ diễn ra trong khoảng từ 16/4 đến cuối tháng. Nó có nguồn gốc từ các mảnh vụn của sao chổi C/1861 G1 Thatcher - một sao chổi có chu kỳ khoảng 415 năm trên quỹ đạo quanh Mặt Trời. Tháng 4 hằng năm khi Trái Đất đi qua vùng quỹ đạo bị cắt ngang bởi dòng thiên thạch này, các thiên thạch lao vào khí quyển Trái Đất và bốc cháy thành những vệt sáng dài trên bầu trời mà chúng ta gọi là mưa sao băng.

Lyrids được coi là một trong những trận mưa sao băng cổ xưa nhất. Những tài liệu xa xưa nhất ghi nhận về hiện tượng này cho biết nó đã được quan sát từ cách đây 2.500 năm. Lyrids là một trận mưa sao băng nhỏ, ngay cả với điều kiện thời tiết tốt và ở các vùng có điều kiện khí quyển ít ô nhiễm thì người quan sát cũng chỉ có thể thấy không quá 20 sao băng mỗi giờ, các sao băng đa số không quá sáng và rõ nét. vì lý do này, hiện tượng trên sẽ khó được quan sát tại những nới có mức độ ô nhiễm cao như các thành phố lớn, gần các khu dân cư, khu công nghiệp, công trường xây dựng. Mặt khác, thời điểm cực điểm của hiện tượng này lại gần trùng với lúc Trăng tròn, nên ánh sáng từ Mặt Trăng sẽ che khuất phần lớn các sao băng mà lẽ ra bạn có thể nhìn thấy.

Mưa sao băng Lyrids có trung tâm là khu vực chòm sao Lyra, chòm sao này nằm ở trên cao bầu trời phía Đông, hơi chếch sang Đông Bắc. Nếu chưa quen với việc xác định chòm sao này, bạn vẫn có thể nhận ra nó bằng cách tìm 3 ngôi sao sáng nhất bầu trời phía Đông, lập thành một tam giác lớn. Tam giác này được gọi là tam giác mùa hè, nó rất dễ nhận ra khi trời ít mây. Đỉnh cao nhất của tam giác là sao Vega thường gọi là sao Chức Nữ trong tiếng Việt, ngôi sao sáng nhất của chòm sao Lyra. Bạn cũng có thể nhận ra chòm sao Lyra này với hình dạng khá đặc biệt, cách sao Vega một đoạn rất ngắn là 4 ngôi sao mờ hơn xếp thành 4 đỉnh của một hình bình hành khá hoàn chỉnh.