Toàn cảnh đình Hoành Sơn khi chưa trùng tu, sửa chữa.

Đình Hoành Sơn thuộc xã Khánh Sơn, huyện Nam Đàn (Nghệ An) được xây dựng và hoàn thành năm 1763, thờ Uy Minh Vương Lý Nhật Quang - con trai thứ 8 của vua Lý Thái Tổ. Đình Hoành Sơn nổi danh bởi có nhiều chạm khắc trang trí trên gỗ độc đáo.

Tọa lạc trên diện tích khoảng 2.500 m2, đình Hoành Sơn nằm bên hữu ngạn dòng Lam, thuộc xóm 4, xã Khánh Sơn, huyện Nam Đàn. Trước đây, đình có tên gọi là đình Nam Hoa, rồi đình Làng Ngang, thuộc tổng Nam Kim.

Đình Hoành Sơn đang được trùng tu, sửa chữa.

Đình Hoành Sơn có 8 vì, 7 gian với tổng số 32 cột gỗ lim tròn. Trong đó có 12 cột cái cao 5,75m, đường kính 0,45m và 20 cột quân cao gần 4m, đường kính 0,42m. Bên trong đình, trên dầu hàng cột là tổ hợp các công trình nghệ thuật điêu khắc.

Là ngôi đình của một làng nhỏ, song đình Hoành Sơn lại có quy mô lớn và kiến trúc nghệ thuật đặc sắc, đến mức nhiều người phải cho rằng, dân nơi đây đã làm nên “điều không thể”. Các vì kèo liên kết theo cấu trúc “chồng diêm”, có những bức chạm khắc “lưỡng long chầu nguyệt” rất đẹp. Các cột đình đều có đường kính trên 50cm và là cơ sở chịu lực của toàn bộ kết cấu đình.

Trong quá trình tu sửa chỉ một số cấu kiện hư hỏng nặng, không thể phục hồi mới phải thay, còn lại giữ nguyên bản để đảm bảo nét cổ kính.

Trải qua biến thiên của thời gian, nhiều hạng mục, cấu kiện tại đình bị xuống cấp, hư hỏng, tỉnh Nghệ An đã đưa danh mục trùng tu đình Hoành Sơn vào đầu tư trung hạn 2021-2025, nay mới thực hiện được. Dự án nhằm tu bổ, tôn tạo đình chính, xây dựng nhà vệ sinh, am hóa vàng, bia dẫn tích, nghi môn, tường rào, hạ tầng kỹ thuật, mua sắm trang thiết bị, đồ tế khí, thi công trong 3 năm.

Một hạng mục điêu khắc tại đình đang được chỉnh trang.

Theo lãnh đạo Sở Văn hóa Thể thao tỉnh Nghệ An, đình Hoành Sơn nhiều lần được sửa chữa, song đây là lần tu bổ quy mô nhất kể từ khi được xếp hạng. Khi hạ giải, Sở đã mời Cục Di sản văn hóa về đánh giá, chỉ một số cấu kiện hư hỏng nặng, không thể phục hồi mới phải thay, còn lại giữ nguyên bản để đảm bảo nét cổ kính.

Đình Hoành Sơn nhiều lần được sửa chữa, song đây là lần tu bổ quy mô nhất kể từ khi được xếp hạng.

Đơn vị thi công cử 15 thợ mộc lành nghề phụ trách mảng điêu khắc - điểm nhấn của đình. Với những cấu kiện gỗ bị mối mọt dưới chân hoặc ở giữa, thợ sẽ cắt bỏ phần bị hư hỏng, sau đó sử dụng khối gỗ tương ứng ghép vào bằng keo.

Đình Hoành Sơn sau khi chỉnh trang sẽ là nơi thờ tự, sinh hoạt cộng đồng và tổ chức các lễ hội lớn của địa phương, phát triển du lịch.