Chùa Bút Tháp tên chữ là Ninh Phúc Tự, ngoài ra người dân trong vùng còn gọi chùa này là chùa Nhạn Tháp. Được biết đến là một trong những danh lam cổ tự đẹp nhất ở vùng đồng bằng châu thổ Bắc Bộ, vẫn bảo tồn được tương đối nguyên vẹn cho đến ngày nay. Ngôi chùa tọa lạc trên khu đất cao, rộng, bằng phẳng, nằm kề bên bờ nam Sông Đuống, thuộc thôn Bút Tháp, xã Đình Tổ, huyện Thuận Thành.
Chùa được xây dựng từ thế kỷ 14 với diện tích khoảng 10.000m2, dưới thời vua Trần Thánh Tông, do sư Huyền Quang sau khi đỗ trạng nguyên rồi từ quan đã về tu ở đây (Sách Chùa Bút Tháp - Bùi Văn Tiến, cũng nói đến vị trụ trì chùa thời Trần là Thiền sư Huyền Quang, Trúc Lâm đệ tam tổ).
Quy mô của chùa như hiện nay là kết quả của lần tu tạo to vào vào giữa thế kỷ XVII thời Lê – Trịnh. Chùa được trùng tu vào những năm 1739, 1903, 1915, 1921 và gần đây vào năm 1992 - 1996. Đây là ngôi chùa có kiến trúc quy mô hoàn chỉnh nhất còn lại ở Việt Nam. Với những giá trị tiêu biểu về lịch sử và nghệ thuật, chùa Bút Tháp đã được Bộ Văn hóa - Thông tin xếp thứ hạng là di tích cấp quốc gia theo quyết định số 313-VH/VP ngày 28/4/1962. Đến năm 2013, được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt.
Ngoài cùng là tam quan, nơi du khách bắt đầu vào đến khu di tích.
Tiếp theo là Gác chuông 2 tầng 8 mái, mang đậm kiến trúc cổ tại khu vực đồng bằng Bắc Bộ.
Dãy hành lang bên trong được bố trí chạy dọc theo khuôn viên chùa, là nơi cho du khách gần xa khi về lễ chùa nghỉ ngơi, thưởng trà.
Cầu đá nối giữa Thượng Điện và Tích Thiện Am (Cầu dài 4m gồm 3 nhịp uốn cong vồng. Mặt cầu lát đá xanh, hai bên cầu có 12 bức phù điêu đá chạm chim muông, hoa lá công phu, tinh xảo). Là một trong những công trình kiến trúc nổi bật tại chùa Bút Tháp.
Một công trình bằng đá khác được coi là biểu tượng của chùa Bút Tháp, đó là tháp Báo Nghiêm. Tòa tháp trông như một cây bút gồm 5 tầng với chiều cao 13,05m, tầng đáy rộng với mái hiên nhô ra, bốn tầng trên gần giống nhau, năm góc của 5 tầng có 5 quả chuông nhỏ. Xung quanh tháp được trang trí hoa văn sinh động và độc đáo; lòng tháp có một khoang tròn đường kính 2,29m; tầng tháp dưới cùng có 13 bức chạm đá với đề tài động vật. Tương truyền vào năm 1876, khi vua Tự Đức qua chùa thấy có một cây tháp hình dáng khổng lồ liền gọi tên là Bút Tháp và ngôi chùa mang tên Bút Tháp từ đó.
Chiếc chuông gió được treo trên mái của một tòa tháp, khi có gió thổi chiếc chuông sẽ phát ra những âm thanh tựa như một bản nhạc tạo cảm giác an yên và thư thái.
Trải qua bao thăng trầm lịch sử, chùa Bút Tháp luôn được bảo vệ, giữ gìn và tôn tạo ngày càng đẹp hơn trở thành một trong những điểm thăm quan – Du lịch tâm linh nổi tiếng ở vùng Bắc Ninh – Kinh Bắc. Hằng năm, mọi người dân trong vùng và du khách gần xa luôn nhớ và trở về dự lễ hội chùa, được tổ chức vào ngày 24/3 (Âm Lịch). Hội chùa Bút Tháp được diễn ra trong niềm vui náo nức và lòng sùng kính của khách phập phương mỗi khi đến với chùa.
Theo thông tin phóng viên được biết, năm nay Lễ hội chùa Bút Tháp sẽ được tổ chức trọng thể trong ba ngày từ 22 - 24/3 (Âm lịch), dự kiến sẽ thu hút hàng trăm nghìn thu khách thập phương đến tham quan và dâng lễ.