Sau gần 2 năm trùng tu với kinh phí hàng chục tỷ đồng, di tích Chùa Cầu (TP Hội An, Quảng Nam) cơ bản hoàn thành. Tuy nhiên, hình ảnh Chùa Cầu khoác “tấm áo mới” gây tranh luận. Nhiều ý kiến chỉ trích rằng, từ công trình hơn 400 năm tuổi, Chùa Cầu trở thành công trình… “1 tuổi”.

“Chùa Cầu được trùng tu bài bản, khoa học, đúng luật”

Trao đổi với PV Khoa học và Đời sống/Báo Tri thức và Cuộc sống, TS Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Thừa Thiên Huế, cho rằng, Chùa Cầu được trùng tu theo giải pháp hạ giải toàn phần. Đây là khâu rất quan trọng trong công tác trùng tu di tích hiện nay. Công nghệ này được các chuyên gia Nhật Bản chuyển giao từ năm 1990. Trên thực tế, không phải trùng tu di tích nào cũng phải hạ giải toàn phần, mà tùy mức độ hư hỏng, xuống cấp của công trình để chọn giải pháp phù hợp.

TS Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Thừa Thiên Huế. Ảnh: Mai Loan.

Sau hơn 400 năm, Chùa Cầu xuống cấp, hư hỏng nặng. Phần móng bị lún, nghiêng; những kết cấu bằng gỗ mối mọt, mục ruỗng; tường bao bằng gạch bong tróc… Trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt của miền Trung nắng gắt, mưa dầm, lũ lụt, công trình có thể sụp đổ. Bởi vậy, hạ giải toàn phần mới đủ điều kiện đánh giá chính xác mức độ hư hỏng của công trình, từ nền móng đến bộ khung, tường bao, kết cấu mái và chi tiết trang trí, sau đó đưa ra giải pháp tu bổ phù hợp.

“Công tác trùng tu di tích Chùa Cầu được thực hiện bài bản, khoa học, tuân thủ đúng quy định của Luật Di sản Văn hóa và các Công ước quốc tế chúng ta tham gia. Dự án này có sự giám sát chặt chẽ của chuyên gia Nhật Bản, một trong những cường quốc về trùng tu kiến trúc gỗ. Kết quả trùng tu rất tốt”, TS Hải nói.

Dư luận quan tâm trùng tu Chùa Cầu là đáng mừng

TS Phan Thanh Hải cho rằng, dư luận chú ý việc trùng tu một di tích quan trọng như Chùa Cầu là bình thường, còn là điều đáng mừng. Bởi vì, quan tâm mới bàn luận, lo lắng, mục đích là bảo vệ di sản. Tuy nhiên, ông nhận thấy, hầu hết ý kiến chê bai, cho rằng công tác trùng tu đã làm “trẻ”, “mới” công trình, đều của những người chưa am tường về trùng tu di tích.

Ông cũng từng gặp sự phản ứng của dư luận năm 2019, khi Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế (lúc đó ông làm giám đốc) phối hợp Công ty Karcher (Đức) thực hiện dự án làm sạch rêu bằng kỹ thuật phun áp lực cao ở chế độ hơi nước nóng (steam cleaning) tại Ngọ Môn.

“Khi quyết định áp dụng công nghệ mới để làm sạch di tích Ngọ Môn, tôi cũng phải đắn đo, cân nhắc nhiều, bởi biết chắc sẽ phải đương đầu dư luận, khi công trình mất đi vẻ rêu phong”, ông Hải kể.

Sau hơn 400 năm, Chùa Cầu đã xuống cấp và hư hỏng nặng. Ảnh: Trung tâm Bảo tồn Di sản Hội An cung cấp.

Tuy nhiên, sau khi bàn bàn kỹ với chuyên gia Công ty Karcher và tham khảo hàng chục công trình trước đây họ đã làm sạch bằng công nghệ Steam Cleaning, đồng thời cho làm thí điểm một mảng tường của Kinh thành (đoạn ở Kỳ Đài), ông Hải quyết định áp dụng công nghệ này làm sạch di tích 186 tuổi.

Kết quả, Ngọ Môn sạch và đẹp hơn. Du khách, nhân dân địa phương thích thú khi được ngắm nhìn Ngọ Môn với màu sắc, dáng vẻ nguyên thủy. Ông cũng chủ động tổ chức họp báo để giải thích rõ lý do để dư luận hiểu.

Thực tế, không ít công trình sau khi trùng tu cũng vấp phải sự phản ứng, chỉ trích, xuất phát từ việc nhiều người chưa hiểu về công tác trùng tu. Chẳng hạn, tòa biệt thự kiến trúc kiểu thuộc địa tại số 49 Trần Hưng Đạo (Hà Nội) là dự án trùng tu do chuyên gia của Pháp thực hiện rất bài bản. Màu sắc công trình nguyên thủy cũng được nghiên cứu kỹ lưỡng, kết quả trùng tu khá hoàn hảo.

Tuy nhiên, do không quen nhìn công trình này với diện mạo mới (thực ra đã phục hồi đúng như màu sắc nguyên thủy), không ít người bị sốc. Chưa tìm hiểu kỹ, họ đã vội chê bai, phê phán...

Trường hợp cầu Ngói Thanh Toàn (Hương Thủy - Thừa Thiên Huế) cũng vậy. Dự án trùng tu công trình này được làm bài bản với phương án được lựa chọn cân nhắc kỹ càng, có sự giám sát chặt chẽ của chuyên gia và cả cộng đồng người dân địa phương. Kết quả trùng tu rất tốt. Nhưng không ít người cảm thấy “lạ lẫm” vì quen nhìn ngắm Cầu Ngói Thanh Toàn rêu phong, cũ kỹ.

TS Phan Thanh Hải cho hay, hiện nay, trên thế giới, có nhiều trường phái, quan điểm khác nhau về trùng tu di tích. Mục đích cuối cùng vẫn là phục hồi công trình với tất cả giá trị về văn hóa, lịch sử, mỹ thuật... mà nó vốn có.

Hình ảnh Chùa Cầu sau khi trùng tu khiến dư luận "dậy sóng". Ảnh: Quốc Tuấn/Báo Quảng Nam.

Chẳng hạn, công trình Nhà thờ Đức Bà Paris, không hẳn là phục hồi 100% như nguyên bản trước khi bị cháy, mà đã có bổ sung một số yếu tố mới. Tuy nhiên, các nhà trùng tu Pháp đã cố gắng phục hồi công trình gần nhất với nguyên bản để đáp ứng nhu cầu, nguyện vọng thiết tha của đông đảo người dân và du khách. Hình ảnh Nhà thờ Đức Bà đã trở thành một phần của “tâm thức Paris”, hay “tâm thức Pháp”, nên không bị chê trách.

“Một dự án trùng tu đạt kết quả tốt nhất là tuân thủ đúng các nguyên tắc về trùng tu di sản, được tiến hành bài bản, chuyên nghiệp với chất lượng cao nhất”, TS Phan Thanh Hải nhấn mạnh.