Theo y học cổ truyền, hạt dẻ có vị ngọt tính ôn đi vào 3 kinh chính là tỳ, vị và thận, có tác dụng kiện tỳ vị tức là làm cho khỏe gân cốt, hết đau lưng, bổ thận khí, hoạt huyết, nhuận trường, cầm máu tiêu sưng. Hạt dẻ tốt cho những bệnh hay đi tiểu tiện, nhức mỏi cơ xương khớp do thận hư, đau lưng do thoái hóa cột sống. Hạt dẻ còn có tác dụng chữa rối loạn tiêu hóa, đau dạ dày và viêm đại tràng mãn tính. Hạt dẻ chữa được chứng lở loét ngoài da. Xin giới thiệu một số món ăn vị thuốc có nguồn gốc từ hạt dẻ.
Canh hạt dẻ thịt lợn nạc: Thịt nạc 500g, hạt dẻ 250g, gia vị, muối tiêu, hành lá vừa đủ. Thịt rửa sạch thái miếng vừa ăn, ướp gia vị, hành. Hạt dẻ luộc lên, bóc vỏ lấy hạt. Cho thịt đã ướp vào xào qua cho ngấm gia vị, cho nước đun sôi, cho hạt dẻ vào ninh nhỏ lửa đến chín, cho gia vị vừa ăn, cho hành lá vào thành món canh ngon và bổ. Món canh này có tác dụng: Nhuận phổi, tiêu đờm, hòa vị, tốt cho bệnh nhân bị bệnh phổi lâu ngày, viêm phổi và viêm phế quản mạn tính.
Canh gà hạt dẻ: Gà 1 con 500g, hạt dẻ 200g, hành, gừng lát, gia vị, muối, mỳ chính, hạt tiêu, 30ml rượu. Gà làm sạch bỏ ruột, chân đầu chặt nhỏ vừa cho vào ướp gia vị, hạt tiêu, mỳ chính 20 phút. Hạt dẻ luộc bóc vỏ. Cho mỡ hay dầu đun nóng, cho hạt dẻ vào rán chín, vớt ra, cho gà vào xào tiếp cho ngấm gia vị, cho ra bát. Chỗ dầu còn lại cho rượu vào, cho 1 thìa đường trắng hoặc vàng, khi nước đun sôi ngả sang màu vàng cánh gián cho thịt gà vào, cho nước vừa đủ đun sôi, cho hạt dẻ ninh đến khi chín ăn nóng, ăn cả nước lẫn cái. Tác dụng: Bổ thận, lợi khí, kiện tỳ, hòa vị, tiêu khát, chữa lưng đau gối mỏi, chân yếu đi không vững, kiết lỵ, suy nhược cơ thể.
Canh rau cải hạt dẻ: Rau cải tùy số lượng, hạt dẻ 400g, gia vị, mỳ chính, tiêu xay. Rau cải rửa sạch, bỏ cuống và lá già, thái 3cm cho vào trần qua nước sôi. Hạt dẻ luộc chín bóc bỏ vỏ, cho vào mỡ rán vàng, cho thêm sữa và một chút nước đun cho chín. Rau cải đun chín, cho 2 thứ vào, nêm gia vị vừa đủ, ăn nóng cả nước lẫn cái. Món canh này tác dụng: Bổ khí, làm thông dạ dày và ruột, điều hòa tỳ vị, tiêu hóa tốt, không táo bón, chữa bệnh đi ngoài, chữa viêm phế quản mãn tính, hết khát, mát gan, ăn ngủ dễ dàng.
Hạt dẻ luộc rồi rang lên ăn hằng ngày có tác dụng kích thích tiêu hóa, hết ho, long đờm.
BS Vũ Quang (Vĩnh Hồ, Hà Nội)