Đủ loại tai biến nguy hiểm

Ông Nguyễn Văn K. (65 tuổi) được đưa vào cấp cứu trong tình trạng hôn mê. Kết quả xét nghiệm cho thấy, ông bị đột quỵ nhồi máu não. Người nhà cho biết, ông khỏe mạnh, không có tiền sử bệnh tật, chỉ có một chỉ số huyết áp thỉnh thoảng cao lên > 140mmHg nên không uống thuốc điều trị. Bác sĩ cho biết, chính vì ông chủ quan không điều trị THA tâm thu dẫn tới đột quỵ.

PGS.TS Phạm Mạnh Hùng, Viện trưởng Viện Tim mạch Quốc gia cho biết, THA tâm thu đơn độc (ISH) xảy ra khi huyết áp tâm thu liên tục cao hơn ngưỡng 140mmHg, trong khi huyết áp tâm trương lại nằm trong ngưỡng cho phép (dưới 90mmHg). Tình trạng bệnh này đặc biệt phổ biến ở nhóm người ngoài 50 tuổi và trên thực tế, có đến 60% số người cao tuổi bị THA rơi vào ISH. Mọi người thường ít để ý hoặc chủ quan với loại THA này, trong khi ISH vô cùng nguy hiểm, nhiều biến chứng hơn THA tâm trương đơn độc và tai biến xảy ra cũng dễ dàng hơn.

Tương tự như tăng huyết áp đơn thuần, trong ISH, áp lực tưới máu quá cao sẽ gây tổn hại cơ quan đích. ISH gây xơ vữa động mạch và khi chủ quan không biết hoặc không điều trị, ISH tăng cao và tăng nhanh liên tục, gây vỡ mạch máu. Nếu vỡ mạch máu tại não thì gây ra xuất huyết não, bệnh nhân bị yếu liệt, nói khó hay nặng hơn là lú lẫn, hôn mê. Nếu bệnh nhân đã có phình bóc tách động mạch chủ trước đó, với áp lực máu lớn, nguy cơ vỡ động mạch chủ rất cao, bệnh nhân nhanh chóng tụt huyết áp và tử vong.

Áp lực dòng máu lớn cũng có thể gây bong tróc các mảng xơ vữa động mạch, làm tắc hẹp máu nuôi đến các cơ quan gây nhồi máu não, nhồi máu cơ tim. Ngoài ra, ISH đột ngột còn gây phù phổi cấp, suy tim cấp, suy thận cấp, chảy máu mũi liên tục, xuất huyết võng mạc làm mù lòa... Nếu ISH cao âm ỉ kéo dài mà không phát hiện, điều trị sẽ gây suy tim mạn, suy thận mạn, xơ vữa mạch máu, tổn thương võng mạc mắt... thùy não và chức năng tình dục.

Rất khó điều trị

Theo PGS.TS Phạm Mạnh Hùng, phần lớn các trường hợp bệnh hình thành do sự lão hóa của hệ động mạch khi cơ thể già đi. Những động mạch này dần mất độ co giãn cần thiết và xuất hiện nhiều mô sẹo, làm cản trở luồng lưu thông của máu. Ở người trên 50 tuổi, mạch máu bị xơ vữa là nguyên nhân chính khiến huyết áp tâm trương giảm xuống dưới 90mmHg nhưng huyết áp tâm thu lại tăng lên trên 140mmHg.

Ngoài ra, ISH có thể là hậu quả của những nguyên nhân thứ cấp gồm: Chứng thiếu máu, hiện tượng tăng hoạt ở tuyến giáp trạng hoặc thượng thận và thậm chí là cả bệnh ngưng thở lúc ngủ... Bệnh thường không biểu hiện triệu chứng cụ thể nên thường chỉ được phát hiện khi đến bác sĩ hoặc cơ sở y tế để kiểm tra huyết áp.

Việc điều trị ISH ở người cao tuổi tương đối phức tạp hơn điều trị bệnh tăng huyết áp nói chung. Sở dĩ như vậy là do các liệu pháp, nếu không được kiểm soát chặt chẽ, có nguy cơ khiến huyết áp tâm trương xuống quá thấp. Vì vậy, trong quá trình điều trị người bệnh cần đảm bảo giữ huyết áp tâm thu dưới 140mmHg và huyết áp tâm trương không xuống thấp hơn 70mmHg.

PGS.TS Phạm Mạnh Hùng nhấn mạnh, bệnh lý tim mạch, THA nói chung và tăng ISH nói riêng bên cạnh nguyên nhân lão hóa thành mạch, chủ yếu còn do lối sống và sinh hoạt. Chế độ ăn nhiều muối, chất béo, nhiều thực phẩm chế biến, uống rượu, bia, hút thuốc, có các bệnh lý đi kèm khác như đái tháo đường, rối loạn lipid máu, béo phì, lối sống ít vận động... cũng là căn nguyên gây bệnh.

Tăng huyết áp tâm thu đơn độc dễ nhồi máu cơ tim.

Vì vậy, để điều trị và phòng ngừa bệnh, biến chứng của bệnh, ngoài việc tuân thủ uống thuốc đều đặn hằng ngày và tái khám định kỳ theo hẹn của bác sĩ, người bệnh cần có một lối sống lành mạnh. Nên ăn nhiều thực phẩm giàu chất xơ như gạo lứt, rau xanh, quả chín. Nên ăn các loại thực phẩm nhiều axit béo omega-3 như cá hồi, cá thu... Không nên ăn mỡ, nội tạng động vật, các loại sản phẩm chế biến sẵn và chứa nhiều muối như cá hộp, thịt muối, dưa cà muối, các món kho, rim, muối, các loại nước sốt, nước chấm mặn. Bỏ thuốc lá, hạn chế các loại đồ uống có cồn như bia, rượu.

Đặc biệt, cần tập thể dục thường xuyên sẽ giúp động mạch đàn hồi tốt. Với người lớn tuổi, giúp đảm bảo lưu lượng máu và huyết áp bình thường nên dành ít nhất 30 phút để tập thể dục mỗi ngày, từ đó cũng sẽ giữ cân nặng hợp lý hay giảm cân (đặc biệt là ở vùng bụng) đối với những người thừa cân, béo phì. Ngoài ra, một giấc ngủ tốt cũng giúp hạ được huyết áp, giảm nguy cơ mắc bệnh tim và tử vong. Đồng thời, nên biết cách giải tỏa căng thẳng bên trong mỗi người, học cách thư giãn, nghỉ ngơi như ngồi thiền, tập yoga....