Ung thư gan là một bệnh ác tính đường tiêu hóa, đứng thứ 5 trong các bệnh lý ung thư trên toàn cầu, gây tử vong hàng triệu người mỗi năm. Trong Đông y, ung thư gan thuộc phạm vi nhiều chứng bệnh như trưng hà, tích tụ, hoàng đản, cổ trướng, hiếp thống, can tích, phì khí, bĩ khí, tích khí... và cũng được chẩn đoán và trị liệu bằng nhiều phương pháp khác nhau.
Đông y cho rằng, nguyên nhân gây bệnh ung thư gan cũng không nằm ngoài các nhân tố như tà độc nội xâm, thất tình nội thương, ẩm thực bất điều, lao lực quá độ... khiến cho tạng phủ khí huyết khuynh hư, tỳ hư bất vận, khí trệ, huyết ứ, thấp nhiệt, đàm độc hỗ kết ở can (gan) mà phát sinh thành bệnh. Cơ chế bệnh sinh liên quan mật thiết với hai tạng can và tỳ, bệnh diễn biến lâu ngày ảnh hưởng đến công năng. Khi bị bệnh có thể dùng ngoại trị pháp và một trong các đơn thuốc sau để hỗ trợ trị liệu:
Ngoại trị pháp
Bài 1: Dùng huyết kiệt, địa long, toàn trùng, ngô công, thủy hồng hoa tử, cương tàm, mộc miết tử, đại phong tử, thổ nguyên, băng phiến lượng bằng nhau, luyện thành cao dán bên ngoài khối u từ 5 - 7 ngày, nghỉ 3 ngày rồi lại giảm tiếp, 12 lá cao là một liệu trình.
Bài 2: Dùng băng phiến 30g, hòa với 500ml rượu trắng xoa lên vùng đau mỗi ngày chừng 10 lần.
Bài 3: Dùng chương não, đinh hương, sơn tra, bạch tảo hưu và hoàng đằng lượng bằng nhau tán thành bột mịn hòa với nước thành dạng cao và đắp lên vùng đau.
Đơn phương, nghiệm phương
Bài 1: Tam bạch thảo căn 90 - 120g, đại kế 90 - 120g. Hai thứ sắc riêng, sau đó bỏ bã lấy nước hòa đều với một chút đường trắng, sáng uống nước sắc tam bạch thảo, chiều uống nước sắc đại kế, dùng cho ung thư gan giai đoạn cuối.
Bài 2: Tam lăng 60g, bạch hoa xà thiệt thảo 60g, tử thảo 30g và bán chi liên 15g, sắc uống, có thể pha thêm một chút đường trắng.
Bài 3: Hồng sâm 15g, bán chi liên 60g sắc uống trước khi ăn.
Bài 4: Vô hoa quả chấp (nước ép quả sung) và đường trắng theo tỷ lệ 1:4 chế thành dạng siro uống mỗi lần 10ml, uống ngày 3 lần.
Bài 5: Hồng hoa 30g, hoàng tinh 30g, ích mẫu thảo 30g, uất kim 15g, bạch truật 15g, thanh bì 12g và trần bì 12g, sắc uống mỗi ngày 1 thang để làm thu nhỏ khối u.
Bài 6: Phòng kỷ tươi 15g, bán chi liên 15g, đằng lê căn 15g và bán biên liên 15g, sắc uống mỗi ngày một thang. Bên ngoài dùng thất diệp nhất chi hoa ngâm rượu bôi để làm nhỏ khối u và tiêu dịch cổ trướng.
Bài 7: Thạch thượng bá 30g, thổ ngưu tất 30g, và mã tiền thảo 30g sắc uống ngày 1 thang.
Bài 8: Bạch thược 15g, bán chi liên 15g, bạch linh 9g, đan bì 9g, huyền sâm 6g, long lăng 30g sắc uống để làm thu nhỏ khối u.
ThS Hoàng Khánh Toàn (nguyên Chủ nhiệm Bộ môn Y học Cổ truyền, Bệnh viện T.Ư Quân đội 108)