Đôi mắt là cửa sổ tâm hồn, nhưng cũng là cánh cửa của gene di truyền. Mống mắt (iris), phần chính tạo sắc tố cho mắt, là phần chịu trách nhiệm điều chỉnh lượng ánh sáng đến võng mạc thông qua việc thay đổi kích thước của đồng tử. Nhưng tại sao mống mắt lại có màu sắc khác biệt?

Điều gì quyết định đến màu mắt của một con người?. Ảnh minh họa

Màu mắt hình thành như thế nào?

Màu mắt của mỗi người được quyết định bởi sự sản sinh melanin, hay sắc tố, trong mống mắt. Càng nhiều melanin được sinh ra nghĩa là mắt càng tối, càng ít thì màu mắt càng sáng. Nhiều melanin trong mống mắt sẽ tạo ra màu mắt đen hoặc nâu, trong khi có ít melanin hơn sẽ tạo ra mắt màu xanh dương, hổ phách hoặc xanh lục.

Các loại melanin khác nhau quyết định màu sắc cụ thể của màu mắt và tóc của mỗi con người, chẳng hạn Eumelanin là loại sắc tố màu đen-nâu, chịu trách nhiệm cho màu tóc và màu mắt đen, còn Pheomelanin là sắc tố vàng-đỏ, quyết định màu mắt xanh lục, tóc đỏ…

Người ở các quốc gia càng xa đường xích đạo thường có màu mắt và da sáng hơn, trong khi đó màu mắt và da tối màu phổ biến ở các vùng ấm áp, gần đường xích đạo hơn.

Ban đầu, các nhà khoa học nghĩ rằng việc di truyền về màu mắt là một vấn đề đơn giản, chỉ phụ thuộc vào các gen trội của bố mẹ. Tuy nhiên, những nghiên cứu mới đây chỉ ra rằng có đến 16 loại gen quyết định đến màu mắt, do vậy việc di truyền của màu mắt là rất phức tạp.

Nhìn chung, màu mắt của mỗi người phụ thuộc vào khả năng sản sinh và lưu trữ melanin, thay vì phụ thuộc nhiều vào yếu tố di truyền.

Con người có những màu mắt nào?

Con người có nhiều màu mắt khác nhau, nhưng các nhà khoa học gộp chung làm 5 nhóm màu mắt chính, bao gồm nâu, xanh dương, hạt dẻ, hổ phách và xanh lục. Các nhà khoa học cho biết màu mắt đen thực chất là màu mắt nâu rất đậm, với nhiều melanin, hoặc do kích thước con ngươi lớn, thay vì một màu mắt riêng biệt.

Theo một nghiên cứu của tạp chí khoa học VeryWellHealth, nâu là màu mắt phổ biến nhất của nhân loại, với khoảng 80% dân số toàn cầu mang màu mắt này. Xanh dương là màu mắt phổ biến thứ 2, với khoảng 10% dân số sở hữu. Hổ phách là màu mắt phổ biến thứ 3 trên toàn cầu, với chưa đến 8% nhân loại sở hữu.

Trước đây, các nhà khoa học tin rằng xanh lá cây là màu mắt hiếm nhất, với chỉ khoảng 2% dân số toàn cầu sở hữu màu mắt này. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới chỉ ra rằng một màu mắt thậm chí còn hiếm hơn và chỉ 1% nhân loại sở hữu, đó là màu mắt xám.

Các nhà khoa học cho rằng mắt màu xám thực chất là một "biến thể" của mắt màu xanh lam, nhưng với một lớp melanin ở trước mắt giúp mắt có ánh sáng xám. Mắt màu xám đậm sẽ có nhiều melanin hơn một chút so với mắt màu xám nhạt.

Mắt bạn màu gì?

Mống mắt có thể có màu nâu, xanh dương, xanh lá hoặc màu pha trộn, ví dụ như màu nâu điểm vàng, nâu điểm xanh lá hoặc nâu điểm xanh dương. Từ "mống mắt" trong tiếng anh là "iris", có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp nghĩa là "cầu vồng". Trong thần thoại Hy Lạp, nữ thần Iris đi qua cây cầu vồng để mang thông điệp từ thế giới siêu nhiên đến thế giới loài người.

Di truyền là cách các đặc điểm thể chất và tính cách truyền từ thế hệ này sang thế hệ sau. Di truyền quyết định màu mắt. Ở nhiều người, gen tạo ra mắt nâu là gen trội, nhưng gen quy định màu mắt di truyền như thế nào lại là một việc rất phức tạp. Nếu cha hoặc mẹ có mắt nâu và người cha, mẹ còn lại có mắt xanh thì con dễ có khả năng có mắt nâu hơn, nhưng không phải chắc chắn.

Màu mắt có thể thay đổi không?

Màu của mống mắt có thể thay đổi nếu có các màu khác ở gần mắt, ví dụ trang điểm bầu mắt với các màu sắc khác nhau có thể "đánh lừa" chúng ta về màu của mống mắt của người đó.

Màu của mống mắt không phải giữ nguyên trong suốt cuộc đời. Trẻ sơ sinh có mắt xanh dương có thể chuyển sang màu mắt nâu hoặc hạt dẻ chỉ sau 1 ngày tuổi vì nhiều sắc tố sẫm được sinh ra trong tế bào mống mắt sau khi đứa trẻ ra đời.

Màu của mống mắt cũng có thể thay đổi vì một số bệnh hoặc thương tích.

Một vài thuốc nhỏ mắt điều trị nhãn áp tạo ra nhiều sắc tố nâu hơn trong tế bào mống mắt và khiến mắt nhìn nâu hơn. Một số người sinh ra đã có một mắt nâu và một mắt xanh dương, và điều này không bao giờ thay đổi trong cả cuộc đời họ, dù chúng ta chưa biết rõ vì sao.