Cần giải pháp khắc phục dứt khoát, không né tránh, nể nang

Sáng 23/5, tại Kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV các đại biểu sôi nổi thảo luận về dự kiến Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024, điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023.

Phát biểu tại Hội trường, đại biểu Hoàng Đức Thắng (Quảng Trị) cho biết, phương châm chỉ đạo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, của Chủ tịch Quốc hội là chủ động từ sớm, từ xa nhưng trong thực tế đang còn nhiều bất cập.

Đại biểu Hoàng Đức Thắng (Quảng Trị). Ảnh: Quốc hội.

Việc thay đổi, bổ sung, điều chỉnh còn nhiều so với chương trình chính thức, việc này diễn ra nhiều năm và khá phổ biến. Đại biểu băn khoăn về yếu tố dự báo chưa cao, yêu cầu thực tiễn cuộc sống đòi hỏi phải có điều chỉnh, bổ sung hay do kỷ luật, kỷ cương không được thực hiện một cách nghiêm túc, còn tình trạng nể nang, tùy tiện?

Đại biểu cho biết, một số dự án luật chuẩn bị gửi đến đại biểu Quốc hội còn rất chậm, không bảo đảm quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và quy chế hoạt động của Quốc hội, làm hạn chế rất lớn đến việc nghiên cứu, tham gia của đại biểu và các đoàn đại biểu Quốc hội.

“Dường như câu chuyện làm luật còn cập rập, vội vàng và thiếu chắc chắn; cùng với đó, tuổi thọ của các dự án luật ngày càng được “trẻ hóa”. Một số dự án luật mới ban hành 2-3 năm lại sửa đổi, bổ sung”, đại biểu nêu băn khoăn và cho rằng, đây là vấn đề đại biểu Quốc hội, cử tri và Nhân dân quan tâm và yêu cầu phải được mổ xẻ và có giải pháp khắc phục dứt khoát căn cơ, không né tránh, không nể nang.

Góp ý về 3 dự án luật đề nghị bổ sung vào kỳ họp thứ 5, thứ 6, thứ 7, đó là dự án Luật lực lượng tham gia bảo vệ ANTT ở cơ sở; Luật Bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ; Luật Giao thông đường bộ (được tách ra từ Luật Giao thông đường bộ), đại biểu Hoàng Đức Thắng đề nghị làm rõ thật thấu đáo, lý giải rõ cơ sở, nhất là những điểm mới, những điểm khác so với trước đây trên cơ sở phải thực sự khoa học và thuyết phục cả về cơ sở chính trị, cơ sở lý luận cơ sở, thực tiễn, nội hàm của các điều luật. Có như vậy mới có sự đồng thuận cao ngay trong đại biểu Quốc hội và dư luận xã hội, cũng như sự ủng hộ, đồng thuận của Nhân dân.

Chương trình xây dựng pháp lệnh còn hiện tượng cài cắm lợi ích

Nhìn lại chặng đường từ đầu nhiệm kỳ trong công tác lập pháp, đại biểu Lê Thanh Vân (Cà Mau) đánh giá có những điểm nổi bật nhưng cũng còn những hạn chế.

Đại biểu Lê Thanh Vân. Ảnh: Quốc hội.

Về kết quả đạt được, đại biểu Lê Thanh Vân đánh giá cao 2 điểm nổi bật. Một là có được Đề án trình Bộ Chính trị định hướng xây dựng pháp luật cho cả nhiệm kỳ. Có được Đề án này là vai trò của Đảng đoàn Quốc hội, thể hiện tư duy chiến lược dài hơi song hành với nghị quyết của Đảng trong việc xây dựng hoàn thiện hệ thống pháp luật. Hai là có phương thức lập pháp thích ứng với tình hình. Thời gian qua, Quốc hội đã kịp thời có những nghị quyết, nhất là các nghị quyết trong bối cảnh đại dịch COVID-19 để trao cho Chính phủ thẩm quyền để ứng phó với đại dịch.

Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động lập pháp vẫn còn có những hạn chế nhất định, trong đó có 3 hạn chế cố hữu. Một là việc thường xuyên điều chỉnh chương trình xây dựng luật pháp lệnh. Việc thay đổi thường xuyên với chương trình xây dựng luật pháp lệnh hàng năm chứa đựng tiềm ẩn nhiều yếu tố rủi ro, không bảo đảm và không tránh khỏi lợi ích nhóm, lợi ích cục bộ.

Hai là chất lượng các đạo luật chưa cao, đặc biệt là các quy phạm chính trị còn tồn tại khá phổ biến trong các đạo luật. Chứa đựng quy phạm chính trị tức là chứa đựng những định hướng, những nội dung hàm súc chưa thể hướng dẫn được hành vi của con người và hệ quả là phải ban hành nhiều văn bản hướng dẫn.

Ba là kỷ cương lập pháp chưa nghiêm, trách nhiệm của người đứng đầu chưa xác định rõ và đặc biệt là quá trình xây dựng chương trình luật pháp lệnh còn cài cắm lợi ích.

Để khắc phục 3 tình trạng đó, đại biểu Lê Thanh Vân kiến nghị phải sớm khôi phục lại việc xây dựng chương trình pháp luật cho toàn khóa bám vào nội dung Nghị quyết Đại hội Đảng, hạn chế đến mức tối đa việc điều chỉnh chương trình xây dựng pháp luật hàng năm.

Cùng với đó, phải khắc phục tình trạng luật, khung luật ống hạn chế bớt các vi phạm chính trị trong các đạo luật. Để làm được điều này cần đổi mới thành phần ban soạn thảo theo hướng nhiều nhà khoa học tham gia, nhiều nhà chuyên môn và đặc biệt đối tượng chịu sự điều chỉnh của pháp luật và thể hiện sự cầu thị trong phản biện xã hội.

Thứ ba là kỷ cương trong xây dựng luật, pháp lệnh chưa nghiêm; trách nhiệm người đứng đầu chưa xác định rõ; quá trình xây dựng chương trình luật, pháp lệnh còn cài cắm lợi ích.

Để khắc phục những bất cập trên, đại biểu Lê Thanh Vân kiến nghị cần sớm khôi phục lại việc xây dựng chương trình pháp luật cho toàn khóa; bám vào nội dung Nghị quyết Đại hội Đảng để hoạch định chính sách luật pháp, xác định thứ tự ưu tiên và duy trì kỷ cương lập pháp theo chương trình đó; hạn chế tối đa việc điều chỉnh chương trình xây dựng luật, pháp lệnh hàng năm.

Đồng thời, cần đổi mới thành phần ban soạn thảo theo hướng nhiều nhà khoa học tham gia, nhiều nhà chuyên môn tham gia, đặc biệt đối tượng chịu sự điều chỉnh của pháp luật phải có mặt. Hiện nay, phần lớn ban soạn thảo là người của chính cơ quan đề xuất dự thảo luật, khó tránh tình trạng cách nhìn không khách quan.

Nhằm tăng cường kỷ cương lập pháp, đại biểu Lê Thanh Vân kiến nghị: Trong Nghị quyết về xây dựng chương trình luật, pháp lệnh phải thể chế hóa được quan điểm là xác định trách nhiệm của người khởi xướng chính sách, đề xuất xây dựng luật, pháp lệnh. “Nếu chính sách có hại cho nước, cho dân thì người đề xuất đó phải chịu trách nhiệm”, đại biểu Lê Thanh Vân nêu quan điểm.