30% bệnh nhân xơ gan bị giãn tĩnh mạch

Bệnh viện đa khoa Hùng Vương Phú Thọ cho biết, bệnh viện vừa nội soi tiêu hóa cấp cứu thành công nhân bị sốc mất máu biến chứng nguy hiểm do vỡ giãn tĩnh mạch thực quản.

Bệnh nhân có tiền sử xơ gan, nhập viện trong tình trạng nôn ra máu đỏ tươi số lượng nhiều, đi ngoài phân đen, sốc mất máu, mạch nhanh, huyết áp tụt, da xanh niêm mạc nhợt. Xét nghiệm máu thấy tình trạng thiếu máu nặng, bệnh nhân được chỉ định truyền máu và nội soi dạ dày cấp cứu.

Trong quá trình soi phát hiện tĩnh mạch thực quản giãn độ III, có nhiều vằn đỏ, có điểm vỡ. Các bác sĩ nội soi tiến hành thắt tĩnh mạch thực quản bằng vòng cao su.

Giãn tĩnh mạch thực quản là biến chứng của tăng áp lực tĩnh mạch cửa. Đa phần bệnh nhân phát hiện được tình trạng này là do triệu chứng chảy máu tiêu hóa, nôn ra máu nhiều. Nếu không được xử lý kịp thời, bệnh nhân có thể tử vong.

Có rất nhiều nguyên nhân, song giãn tĩnh mạch thực quản có nguyên nhân chủ yếu do xơ gan, xảy ra trên gần 30% bệnh nhân xơ gan và chiếm gần 80 - 90% các trường hợp xuất huyết trên những bệnh nhân này.

Các nguyên nhân gây giãn tĩnh mạch thực quản bao gồm:

• Xơ gan nặng, xơ gan mất bù, một số bệnh gan gồm: viêm gan, bệnh gan do rượu, bệnh gan nhiễm mỡ và xơ gan ứ mật.

• Cục máu đông (huyết khối) trong tĩnh mạch cửa hoặc tĩnh mạch đổ vào tĩnh mạch cửa (tĩnh mạch lách) có thể gây giãn tĩnh mạch thực quản.

• Nhiễm ký sinh trùng có thể gây tổn thương gan, phổi, ruột và bàng quang.

Điều trị giãn tĩnh mạch thực quản: Trong trường hợp bệnh nhân giãn tĩnh mạch thực quản chưa chảy máu, có thể điều trị bằng các loại thuốc làm chậm dòng chảy của tĩnh mạch cửa như propranolol và nadolol. Trong trường hợp tĩnh mạch giãn nghiêm trọng có khả năng vỡ, bác sĩ sẽ chỉ định thắt búi tĩnh mạch thực quản bằng vòng cao su để chặn tình trạng chảy máu.

Nội soi tiêu hóa cứu bệnh nhân vỡ giãn tĩnh mạch thực quản

Tỷ lệ tử vong cao, dễ tái phát

Theo BS Nguyễn Hữu Toản, giảng viên trường Đại học Y khoa Hà Nội, giãn tĩnh mạch thực quản là một trong những biểu hiện của hội chứng tăng áp lực tĩnh mạch cửa. Biểu hiện lâm sàng của giãn tĩnh mạch thực quản là nôn ra máu (ít hoặc ồ ạt). Những biểu hiện này xuất hiện khi tĩnh mạch đã bị giãn ở mức cực đại, gây thủng hoặc vỡ tĩnh mạch làm chảy máu.

Các thống kê cho thấy, có đến 50% người mắc bệnh xơ gan bị giãn tĩnh mạch thực quản. Mỗi năm, số người bị giãn tĩnh mạch thực quản tăng khoảng 5 – 15%. Khi giãn tĩnh mạch thực quản chuyển sang biến chứng nặng, tĩnh mạch thực quản sẽ bị vỡ.

Nếu không đi kèm xơ gan, mức độ tử vong từ 5 – 10%. Nếu kèm theo xơ gan, tỷ lệ tử vong lên tới 40 – 70%. Với bệnh nhân vỡ tĩnh mạch thực quản, 40% trường hợp tự ngưng chảy máu. Thế nhưng, trong vòng sáu tuần sẽ có 30% chảy máu trở lại và trong vòng một năm, tỷ lệ chảy máu tái phát lên đến 70%.

PGS.TS Lê Văn Trường, Viện trưởng Viện Tim mạch, Bệnh viện TƯQĐ 108 cho biết, ở Việt Nam, bệnh nhân xơ gan do viêm gan virus và do rượu có biến chứng chảy máu tiêu hóa ngày càng nhiều, mất nhiều thời gian nằm viện vì chảy máu tái diễn nhiều lần do vỡ giãn tĩnh mạch thực quản dạ dày.

Đây vẫn là vấn đề khó khăn trong xử lý cấp cứu và dự phòng tái phát. Chất lượng sống của bệnh nhân xơ gan bị ảnh hưởng do tình trạng chảy máu tái diễn nhiều lần và có thể tử vong nếu chảy máu nặng.

Các biện pháp cấp cứu điều trị cầm máu chủ yếu đang được áp dụng là điều trị nội khoa (truyền máu, thuốc tăng đông, chẹn beta…) và can thiệp nội soi (tiêm xơ hoặc thắt tĩnh mạch giãn bằng vòng cao su).

Hiệu quả của các phương pháp trên không lâu bền vì không có tác dụng làm giảm áp lực tĩnh mạch cửa, vì vậy, tỷ lệ chảy máu tái phát còn cao. Phương pháp can thiệp nội mạch tạo Shunt cửa chủ trong gan qua tĩnh mạch cảnh (TIPS) đạt hiệu quả cao hơn trong kiểm soát chảy máu cấp tính và ngăn chặn chảy máu tái phát.

TIPS là phương pháp can thiệp qua da tạo luồng thông cửa – chủ làm giảm áp lực tĩnh mạch cửa, từ đó điều trị và dự phòng chảy máu tiêu hóa tái phát. TIPS có thể kết hợp với nút búi giãn tĩnh mạch thực quản gây chảy máu (điều này tốt hơn làm TIPS thông thường).

Đây là phương pháp can thiệp xâm lấn tối thiểu, người bệnh hoàn toàn tỉnh táo và hợp tác cùng các bác sĩ trong quá trình can thiệp. Tỷ lệ chảy máu tái phát sau can thiệp thấp hơn nhiều so với điều trị nội khoa và nội soi, đặc biệt là có sự hỗ trợ của khung giá đỡ có màng phủ.