Khi gặp một bệnh nhân chấn thương cột sống cổ, việc cứu giúp, vận chuyển đúng cách  rất quan trọng, tránh cho bệnh nhân những di chứng nặng nề do chấn thương. Dưới đây là những cách vận chuyển bệnh nhân chấn thương cột sống cổ đúng.

Bất động cột sống cổ bằng nẹp

Ngoài các loại nẹp chuyên dùng như Mos Miami, Philadelphia, loại nẹp cổ cứng, một miếng phẳng cuộn tròn lại, có thể tăng giảm chiều cao, có phần dán hoặc đai cố định là loại tiện dụng trong lúc này. Nếu không có sẵn nẹp cổ, có thể lấy báo hoặc giấy gấp lại thành một dải dài khoảng 50 cm, cao từ 8 – 12 cm (tùy theo từng nạn nhân). Dùng vải hoặc khăn, giấy mềm bọc xung quanh. Có thể dùng tất hoặc ống tay áo, ống quần để bọc bên ngoài.

Cách làm: Đặt một đầu nẹp dưới gáy của nạn nhân, vòng đầu kia qua mặt trước cổ, luồn đầu còn lại xuống sau gáy nạn nhân từ phía bên kia, dán nẹp lại. Nếu là nẹp chế từ giấy báo thì luồn xuống gáy nạn nhân, hai đầu gấp lại phía trước cổ, dùng băng keo hoặc dây cột lại. Nẹp phải tỳ vào xương đòn, khối cơ vai, đầu trên tỳ vào xương hàm dưới ở hai bên và chẩm ở mặt sau. Khi bệnh nhân đã nằm trên ván cứng có thể đặt hai bao cát ở hai bên cổ chiều dài từ tai đến xương đòn rồi cố định bằng dây buộc ở trán, vai, cánh chậu, gối và cổ chân.

Bất động cột sống ngực, lưng – thắt lưng và thắt lưng

Đa số các trường hợp chấn thương vùng ngực, lưng – thắt lưng và thắt lưng không cần phải bất động bằng nẹp ngay tại hiện trường. Nạn nhân cần được đặt lên một miếng ván cứng và cố định vào ván theo các mốc như trên khi di chuyển.

Bất động chi

Các chi gãy cần được bất động trên và dưới ổ gãy một khớp trước khi đặt nạn nhân lên cáng để di chuyển.

Vận chuyển bệnh nhân

Việc cấp cứu nạn nhân tại hiện trường cần được tiến hành nhanh chóng và chuyển nạn nhân tới bệnh viện càng sớm càng tốt.

Đặt miếng lót để khiêng nạn nhân:  Cần ít nhất 4 người. Một người (A) đứng trên đầu nạn nhân, hai người đứng bên phía nạn nhân sẽ xoay lưng, một người đứng bên đối diện. A chỉ huy, mọi người cùng lăn nghiêng nạn nhân qua như lăn một khúc cây trong khi A giữ cho đầu nạn nhân xoay chuyển đồng trục với cơ thể. Nạn nhân phải được xoay nghiêng đồng trục sao cho cơ thể không bị vặn khi xoay

Một người đứng phía sau lưng nạn nhân đặt một miếng vải (chiều dài phải dài hơn nạn nhân, chiều rộng tối thiểu gấp đôi chiều rộng của nạn nhân) được cuộn lại một nửa theo chiều dài, đẩy phần miếng vải được cuộn lại sát về phía bên dưới (gần mặt đất) của nạn nhân. Đặt nạn nhân trở lại tư thế nằm ngửa. Kéo phần vải cuộn lại ra.

Tai nạn chấn thương cột sống cổ có thể xảy ra bất cứ khi nào. Ảnh minh họa.

Chuyển nạn nhân lên ván cứng

Nếu có xuồng cấp cứu, chuyển nạn nhân lên xuồng cấp cứu. Nếu không có xuồng cấp cứu cần chuyển nạn nhân lên miếng ván cứng trước khi đặt lên cáng để tiện cho việc di chuyển khi đi chụp X - quang hoặc làm các xét nghiệm lúc đầu khi tới bệnh viện

Cách thực hiện: Một người (A) đứng trên đầu nạn nhân và chỉ huy, 8 người khác đứng hai bên nạn nhân. Những người đứng hai bên nạn nhân nắm vào miếng vải lót, hai người ngang vùng vai, hai người ngang vùng lưng – thắt lưng, hai người ngang vùng mông và hai người dưới chân

Đặt miếng ván cứng bên cạnh, tất cả cùng khiêng nạn nhân qua miếng ván cứng sao cho cơ thể nạn nhân thẳng trục và di chuyển theo kiểu tịnh tiến lên miếng ván cứng

Đặt nạn nhân nằm ngửa. Không bao giờ đặt nằm sấp khi nghi ngờ có chấn thương cột sống cổ. Dùng các dây cột ngang cố định nạn nhân vào ván, dùng bao cát hoặc quần áo nạn nhân hoặc các vật dụng khác kê hai bên đầu nạn nhân. Đặt nạn nhân đã được cố định trên miếng ván cứng lên cáng và chuyển nạn nhân tới bệnh viện.

TS.BS Nguyễn Vũ (Phó trưởng Khoa Ngoại thần kinh cột sống, BV Đại học Y Hà Nội)