Trong những năm gần đây, bệnh gan có nguyên nhân do lạm dụng rượu bia đang có xu hường gia tăng nhanh chóng và gây ra rất nhiều hệ lụy. Thường gặp nhất là ba loại : gan nhiễm mỡ do rượu, viêm gan do rượu và xơ gan do rượu.

Để dự phòng và điều trị căn bệnh này ngoài việc sử dụng thuốc của y học hiện đại người ta có xu hướng tìm đến y học cổ truyền với những loại thảo dược có công năng trị liệu các chứng bệnh tương ứng với bệnh gan do rượu như “Tửu đản”, “ Tích tụ”, “Hiếp thống”, “Chướng mãn”…

Dưới đây xin giới thiệu một số phương thuốc điển hình:

Giải tửu bảo can thang: Sơn tra sao 30g, tích tương tử 15g, trạch tả 15g, trư linh 15g, sài hồ 15g, kê nội kim 15g, chi tử sao 10g, bạch thược sao 10g, hoàng cầm 10g, thần khúc 10g, sa nhân 10g, uất kim 20g, sinh khương 5g, sắc uống mỗi ngày 1 thang.

Công dụng : sơ can thanh nhiệt, giải rượu hóa trùng, tiêu kiên giáng mỡ, dùng thích hợp cho trường hợp gan nhiễm mỡ do rượu. Một khảo sát trên 23 ca, kết quả khỏi 8 ca, chuyển biến tốt 13 ca, không hiệu quả 2 ca, đạt tỷ lệ hiệu quả 91,3%.

Thanh chi phục can thang: Sinh sơn tra 30g, hắc sửu 15g, bạch sửu 15g, tỳ giải 15g, hà thủ ô 10g, trạch tả 10g, đan sâm 20g, nhân trần 20g, sắc uống mỗi ngày 1 thang, 20 thang là 1 liệu trình.

Công dụng : thanh tả thấp nhiệt, hoạt huyết giáng mỡ, dùng thích hợp cho bệnh gan nhiễm mỡ do rượu. Một khảo sát trên 48 ca, kết quả khỏi 28 ca, có chuyển biến 14 ca, không tác dụng 6 ca, đạt hiệu quả 87,5%.

ThS.BS Hoàng Khánh Toàn thăm khám cho bệnh nhân

Thanh can hoạt huyết phương : Sài hồ, hoàng cầm, đan sâm, miết giáp, cát căn, hàm lượng bằng nhau, sắc uống mỗi ngày 1 thang.

Công dụng : sơ can thanh nhiệt hoạt huyết giải độc, dùng cho bệnh gan do rượu. Một khảo sát lâm sàng trên 35 ca, kết quả khỏi 17 ca, tốt 12 ca, khá 5 ca, không hiệu quả 1 ca.

Thanh can giải tửu ẩm: Nhân trần 20g, cát căn 20g, thiết quan âm trà 20g, bạch mao căn 20g, bạch linh 15g, sơn tra 15g, trạch lan 10g. Nếu thấp nhiệt uất kết can vị bất hòa gia bồ công anh 15g, đại hoàng 6g, chi tử 10g ; nếu thấp trệ tỳ hư, can khí uất kết gia bán hạ chế 10g, hậu phác 10g, bạch truật 15g, thảo quyết minh 15g ; nếu thấp ứ hiệp trở, can tỳ lưỡng hư gia xích thược 12g, đương quy 10g đào nhân 10g, hồng hoa 8g, manh trùng 6g, sâm cao ly 3g, sắc uống mỗi ngày 1 thang.

Công dụng : thanh lợi tửu thấp, hòa can khứ tích, chuyên dùng cho bệnh gan do rượu. Một khảo sát lâm sàng trên 42 ca, kết quả khỏi 22 ca, có chuyển biến rõ 15 ca, không hiệu quả 5 ca.

Thanh can giải độc thang: Sài hồ 10g, hoàng cầm 10g, bán hạ chế 10g, tam thất 10g, bồ công anh 30g, sơn tra 30g, hổ trượng căn 30g, căn hoa 30g, ý dĩ 30g, đan sâm 15g, bản lam căn 15g, bạch linh 15g, sinh cam thảo 6g. Nếu bụng đầy đi lỏng, rêu lưỡi trắng nhờn gia thương truật 15g, bạch truật 15g, thần khúc 15g, trần bì 10g ; nếu vàng da gia nhân trần 30g ; nếu có cổ trướng hoặc phù chi dưới gia xa tiền tử 30g, trạch tả 15g. Sắc uống mỗi ngày 1 thang.

Công dụng : thanh nhiệt hóa thấp, hoạt huyết giải độc, chuyên dùng cho bệnh gan do rượu, men GGT tăng cao. Một khảo sát trên 42 ca, kết quả khỏi 38 ca, có chuyển biến 4 ca.

Giải tửu hộ can ẩ : Căn hoa, cát căn, tích tương tử, nhân trần, hổ trượng, đan sâm, đẳng sâm, bạch truật, bạch mao căn lượng bằng nhau, sắc uống mỗi ngày 1 thang.

Công dụng : thanh nhiệt trừ thấp, kiện tỳ hòa vị, chuyên dùng cho bệnh gan do rượu. Một khảo sát trên 36 ca, kết quả khỏi 24 ca, có chuyển biến rõ 8 ca, không có hiệu quả 4 ca.

Thanh nhiệt lương huyết giải tửu phương: Nhân trần 30g, cát căn 30g, bạch mao hạ khô thảo 30g, bạch mao căn 30g, bạch hoa xà thiệt thảo 30g, tiêu sơn tra 30g, thanh cao 10g, trạch lan 10g, xích thược 15g, đan sâm 20g. Nếu thấp nhiệt uất kết, can hỏa phạm vị gia bồ công anh 30g, đại hoàng 6g, kim ngân hoa 15g ; nếu thấp khốn tỳ hư, can khí uất trệ gia hậu phác 10g, bán hạ chế 10g, thương truật 10g ; nếu thấp nhiệt hiệp ứ, can tỳ lưỡng hư gia đương quy 10g, đào nhân 10g, địa miết trùng 6g. Sắc uống mỗi ngày 1 thang, 7 tuần là 1 liệu trình.

Công dụng : kiện tỳ lợi thấp, lương huyết thanh nhiệt, sơ can hòa vị, chuyên dùng cho bệnh gan do rượu. Một khảo sát trên 47 ca, kết quả khỏi 25 ca, có chuyển biến rõ 16 ca, không có hiệu quả 6 ca.

ThS.BS Hoàng Khánh Toàn (Nguyên chủ nhiệm Khoa Đông Y, bệnh viện TƯQĐ 108)