Theo Đông y, khoai mài (hoài sơn) có vị ngọt, tính bình, đi vào 4 kinh tỳ, vị, phế, thận, có tác dụng mạnh bổ tỳ vị, chỉ tả, bổ phế thận, sinh tân chỉ khát, bình suyễn sáp tinh, thường dùng chữa trị các chứng bệnh về tỳ thận hư sinh tả lỵ, khô khát, viêm ruột, tiêu chảy, lỵ mãn tính, ho đàm, phụ nữ có khí hư bạch đới, người lớn thận hư, tiểu tiện nhiều lần, trẻ em ăn kém chậm lớn. Một số bài thuốc Đông y thường dùng hoài sơn làm chủ dược như:

Bài Lục vị hoàn: Gồm có vị thục địa 32g, hoài sơn 16g, đơn bì 12g, sơn thù 16g, phục linh 12g, trạch tả 12g sắc uống hoặc làm hoàn uống. Chữa thận âm hư, biểu hiện chứng nóng trong, người gầy, đổ mồ hôi trộm, lưng gối yếu mỏi... Đây là bài thuốc được các thầy thuốc Đông y hay sử dụng chữa trị nhiều chứng bệnh do âm huyết hư suy, nhất là trẻ em gầy gò biếng ăn chậm lớn. 

Bài Sâm linh bạch truật tán: Đảng sâm 12g, hoài sơn 14g, bạch truật 12g, phục linh 12g, bạch biển đậu 12g, hạt sen 12g, ý dĩ 12g, cát cánh 8g, trần bì 8g, sa nhân 6g, cam thảo 12g, đại táo 3 quả, tất cả các vị sắc uống hoặc tán bột, ngày uống 3 lần. Chủ trị tỳ vị hư nhược, ăn uống không tiêu, hoặc bị nôn, hoặc tiêu chảy, hình thể hư luỵ, chân tay vô lực.

Bài Sơn dược thang: Hoài sơn 20g, cát căn 20g, bạch truật 20g, hoàng kỳ 20g, đảng sâm 20g, cam thảo 8g. Hoặc bài Lục vị gia mạch môn, hoàng kỳ, thiên hoa phấn mỗi vị 14g sắc uống ngày một thang. Đây là hai bài thuốc thường dùng chữa tiêu khát.

Bài Sơn dược hoàn: Thục địa 32g, hoài sơn 16g, phục linh 12g, sơn thù 12g, xa tiền tử 12g, đơn bì 12g, phụ tử 4g; nhục quế, thỏ ty tử 12g; nhục thung dung, ngũ vị tử 12g, thạch học 12g, long cốt 10g, cửu thái tử 12g có thể sắc uống ngày một thang hoặc làm hoàn ngày uống 15g x 3 lần. Chữa thận suy hạ nguyên không vững, tiểu đục, đau lưng, chân yếu.

Hoài sơn có tính bổ, thu liễm, người có thực tà, thấp nhiệt không dùng nhiều.

Lương y Nguyễn Văn Phúc (Phòng khám Đa khoa Thiên Nam)