Giống như bề mặt của Trái đất có các đỉnh núi và thung lũng khổng lồ, thế giới đại dương cũng có địa hình đa dạng tương tự. Có lẽ điều hấp dẫn nhất trong số những đặc điểm này là Rãnh Mariana, nằm ở phía tây Thái Bình Dương kéo dài hơn 2.540 km và là nơi có Vực thẳm Challenger (Challenger Deep), điểm sâu nhất được biết đến trên bề mặt Trái đất, với độ sâu hơn 11.000 dưới mặt nước.

Con số này sâu gần gấp ba lần so với vị trí xác tàu RMS Titanic nằm ở Đại Tây Dương và sâu hơn cả chiều cao của đỉnh Everest.

Một túi nylon đã được tìm thấy tại đây

Một nhà thám hiểm khác đã quay trở lại địa điểm này là ông Victor Vescovo, nhà đầu tư người Texas, ông đã lặn xuống độ sâu 10.927 mét và lập kỷ lục thế giới vào năm 2019.

Ông Vescovo cho biết tác động của loài người đối với những địa điểm xa xôi dường như không thể chạm tới này là một điều rất đáng buồn, khi ông thấy một túi nhựa và giấy gói kẹo ở đáy rãnh Mariana.

Kể từ đó, một số ít nhà thám hiểm đã đặt chân đến Challenger Deep, nhưng các cuộc thám hiểm không phổ biến và hành trình này cực kỳ nguy hiểm.

Hình ảnh ở đáy rãnh Mariana. (Nguồn: Discovery)

Theo Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia (NOAA), cứ 33 feet (10 mét) di chuyển bên dưới bề mặt đại dương, áp suất lên một vật thể sẽ tăng thêm 1 atm. Atm là đơn vị đo áp suất, tương đương 14,7 pound (6,4 kg) trên 1 inch vuông (6,5 cm2). Điều này đồng nghĩa, tàu xuống vực thẳm Challenger có thể chịu áp suất tương đương với sức đè của 50 máy bay Boeing 747.

Đạo diễn phim "Titanic”, ông James Cameron, là một trong số ít người từng đến thăm nơi này

James Cameron, đạo diễn phim Titanic là một trong số ít người từng ghé thăm Challenger Deep. Trên thực tế, hầu như có rất ít người từng thám hiểm tới đây. Chuyến thám hiểm đầu tiên diễn ra vào năm 1960 với hành trình lịch sử của tàu ngầm Trieste. Trong suốt hành trình này, các hành khách Jacques Piccard và Don Walsh nói rằng họ cảm thấy kinh ngạc khi nhìn thấy những loài sinh vật ở nơi mà các nhà khoa học từng cho rằng không thứ gì có thể tồn tại được.

"Ngay lập tức, tất cả những nhận thức trước đó của chúng tôi về đại dương đã bị thổi bay", Tiến sĩ Gene Feldman, một nhà hải dương học danh dự tại NASA cho hay.

James Cameron, đạo diễn phim Titanic năm 1997, là nhà thám hiểm đại dương tiếp theo ghé thăm nơi sâu nhất của đại dương. Ông đã bí mật làm việc với đội ngũ kỹ sư để làm ra con tàu Deepsea Challenger dài hơn 7m và nặng 11 tấn, lặn xuống độ sâu 10.908 mét và thiết lập kỷ lục thế giới vào năm 2012.

Đạo diễn “Titanic” James Cameron từng thám hiểm đến độ sâu 10.908 mét của vực thẳm Challenger. (Ảnh: AFP)

Nơi sinh sống của các loài thủy sinh kì dị và núi lửa bùn

Vùng hadal là một trong những môi trường sống ít được khám phá nhất trên Trái đất. Ở độ sâu lạnh thấu xương, không có ánh sáng mặt trời, vốn nhiều người cho đã nghĩ rằng không có gì có thể tồn tại ở đó.

Tuy nhiên, nhận định này đã bị bác bỏ. Theo NOAA, “ngay cả ở dưới đáy, sự sống vẫn tồn tại”. Vào năm 2005, các sinh vật đơn bào nhỏ gọi là foraminifera, một loại sinh vật phù du, đã được phát hiện ở vực thẳm Challenger Deep. Các cuộc thám hiểm dưới vực thẳm Challenger đã phát hiện các mỏm đá đầy màu sắc và hải sâm sống ở tầng đáy .

NOAA nhận định, một loạt núi lửa bùn dưới đáy biển và lỗ thông thủy nhiệt ở rãnh Mariana cũng hỗ trợ các dạng sống khác thường. Mặc dù nước có tính axit cao và cực kỳ nóng được tạo ra bởi các lỗ thông thủy nhiệt trong núi lửa bùn nhưng các loài kỳ lạ và sinh vật cực nhỏ ở đó vẫn có thể tồn tại.

Trong trường hợp không có ánh sáng mặt trời, thay vào đó, các sinh vật được hưởng lợi từ nguồn nước giàu chất dinh dưỡng thoát ra từ các lỗ thông hơi thủy nhiệt. Môi trường hỗ trợ sự sống là kết quả của các phản ứng hóa học giữa nước biển và magma trồi lên từ bên dưới đáy đại dương.

Khó có thể biết độ sâu chính xác

Đáy biển vẫn là một trong những nơi bí ẩn nhất vũ trụ. Trên thực tế, chúng ta biết rõ về bản đồ Mặt trăng và sao Hỏa hơn là bản đồ chính hành tinh của chúng ta. Mặc dù con người đã khám phá đại dương từ hàng chục nghìn năm nhưng chỉ khoảng 20% đáy biển được lập bản đồ.

Với sự quan tâm lớn đến Rãnh Mariana, các nhà nghiên cứu đã có một vài nỗ lực để có bức tranh cụ thể hơn về những đặc điểm của nó. Tuy nhiên, việc này không hề dễ dàng: Do sự rộng lớn và độ sâu của khu vực đáy biển, các nhà khoa học phải dựa vào công nghệ để có bức tranh đầy đủ về nó.

Hiện nay, với các công nghệ và thiết bị đang cải thiện không ngừng, độ sâu ước tính của Challenger Deep được cập nhật gần đây nhất là 10.935 mét vào năm 2021.

Vực thẳm Challenger nằm trong khu vực hadal, được đặt tên theo vị thần của thế giới ngầm

Giống như bầu khí quyển của Trái đất, đại dương có thể được mô tả theo các lớp. Phần trên cùng được gọi là vùng biểu mô, hay vùng ánh sáng mặt trời và chỉ kéo dài 200 mét bên dưới mặt nước.

Vùng mesopelagic, hay còn gọi là vùng chạng vạng, trải dài từ điểm cuối của vùng ánh sáng mặt trời đến khoảng 1.000 mét. Sau đó, có vùng bathypelagic, còn được gọi là vùng nửa đêm, kéo sâu từ điểm cuối vùng mesopelagic đến 4000 mét.

Tiếp đến là vùng vực thẳm kéo dài từ điểm cuối vùng bathypelagic đến 6.000 mét. Trong vùng vực thẳm, rất ít dạng sống có thể sống sót, nước hoàn toàn không có ánh sáng và nhiệt độ gần như đóng băng.

Tuy nhiên, vực thẳm Challenger còn nằm xa hơn nữa, thuộc vùng hadalpelagic, hay vùng hadal, được đặt tên theo Hades, vị thần địa ngục của Hy Lạp được xem là chuyên cai quản người chết.