Trong 100g hạt đậu đỏ khô chứa chất đường 60,9g, protid 20,9g, chất xơ 4,8g, tro 3,3g, chất béo và khoáng gồm canxi, photphor, sắt, axit nicotinic, vitamin B1, B2... Nhờ vậy mà đậu đỏ giàu dược tính và dinh dưỡng nên được sử dụng làm thuốc chữa trị nhiều bệnh chứng.
Theo Đông y, đậu đỏ vị ngọt, tính ấm có công hiệu thanh nhiệt, lợi tiểu, tiêu ứ, dưỡng huyết, điều kinh thông nhũ, thanh hỏa độc, tác dụng bồi bổ cho những người tỳ hư, tiêu chảy, chứng giảm tiểu cầu, chữa viêm phù thận, xơ gan cổ trướng, da vàng, kiết lỵ...
Dùng cho chứng tỳ hư phù nề, phù do mang thai: Đậu đỏ 50g, mễ nhân sống 50g, cá chép 1 con (chừng 200g, đánh vảy, bỏ ruột, rửa sạch). Tất cả cho vào nồi nấu thành canh, không tra muối, nấu đậu nhừ, chia 2 lần uống canh ăn cái. Hoặc đậu đỏ 100g, cá trích 250g, cho vào nồi đất, đổ nước hầm nhừ uống nước. Cần dùng 5 ngày.
Trĩ ra máu: Đậu đỏ 250g, giấm ăn 1 lít, rượu đế vừa đủ. Cho đậu đỏ và giấm vào nồi nấu sôi lại vớt ra phơi khô. Cứ làm đi làm lại như vậy đến khi giấm hết. Đậu đã phơi khô đem tán mịn cất dùng dần. Ngày uống 3 lần, mỗi lần 3g, chiêu với rượu.
Ngừa bệnh sởi: Dùng đậu đỏ, đậu xanh, đậu đen và cam thảo, mỗi thứ có lượng như nhau vừa đủ lượng cần thiết. Cho cả 3 loại đậu vào nấu chín, sau phơi khô cùng cam thảo rồi nghiền thành bột để dùng. Trong vòng 1 tuổi uống 3g/lần, trẻ 2 tuổi mỗi lần uống 6g, trẻ 3 tuổi uống 9g/lần. Ngày uống 3 lần. Uống liền 1 tuần.
Phù nề toàn thân: Đậu đỏ 120g, bí xanh 1 quả, tất cả cho vào cùng nấu nhừ, chia 3 lần uống trong ngày.
Chữa phù thũng, tiểu tiện không thông: Đậu đỏ 20g, hạt bo bo 30g, gạo 30g, đường vừa đủ. Cho đậu đỏ đã ngâm mềm vào nồi nấu sôi, hạ lửa chờ đậu mềm nhừ thì cho bo bo và gạo nấu tiếp đến nhừ cho đường vừa ngọt thành chè đậu đỏ, ngày ăn 2 lần trong nhiều ngày. Món này có công hiệu hồi phục chức năng hệ tiêu hóa, lợi tiểu.
Bế kinh, đau bụng kinh: Đậu đỏ 30g, gạo tẻ 30g, đường mạch nha vừa đủ dùng. Đậu đỏ cùng gạo nấu nhừ cho đường mạch nha vào vừa ngọt, ăn hết trong ngày.
Viêm gan vàng da, phù, đái rắt: Hạt đậu đỏ 50g, vỏ quýt khô 6g, thảo quả 6g, ớt 6g, cá chép tươi 1kg (một con to). Cá chép đánh vảy, bỏ vây, bỏ ruột, rửa sạch cho đậu đỏ, vỏ quýt, ớt vào bụng cá. Đặt cá vào bát to nêm gia vị hành, hồ tiêu, muối và 1 bát nhỏ nước luộc gà rồi đưa vào nồi hấp chín (30 phút đầu cho lửa to, sau hạ lửa nhỏ để chừng 1 giờ là được), ăn nóng cùng ớt, rau thơm. Món này rất công hiệu dùng để lợi thủy, tiêu phù.
Xơ gan cổ trướng: Đậu đỏ 500g, cá chép 500g (1 con). Cá chép làm sạch, bỏ nội tạng, vo sạch đậu đỏ, cho nước nấu thành canh, đậu mềm là được. Ăn cá uống nước canh: Mỗi ngày hay cách ngày ăn 1 lần cho đến khi bệnh khỏi.
Lợi sữa, thông tiểu: Đậu đỏ 250g, vo sạch cho vào nồi đất, đổ 500ml nước nấu trong 20 phút, bỏ đậu uống nước. Cần uống liền 3 – 5 ngày sẽ thông sữa, tiêu phù.
Thanh nhiệt trừ thấp: Đậu đỏ 50g, củ mài (hoài sơn) 50g, đường vừa đủ. Vo sạch đậu đỏ, gọt vỏ củ mài, cắt lát nhỏ. Nấu đậu đỏ sôi, sau cho củ mài nấu sôi, hạ lửa chờ đậu và củ mài nhừ thì cho đường nấu thành chè. Mỗi sáng hay chiều ăn 1 lần, có công hiệu kiện tỳ chỉ tả.
Béo phì: Đậu đỏ 50g, gạo tẻ 50g. Ngâm đậu đỏ 2 – 3 giờ bằng nước ấm, sau vớt cho vào nồi đổ nước nấu nhừ đậu đỏ, cho gạo nấu thành cháo, ăn cháo còn ấm vào lúc sáng và chiều.
Sỏi tiết niệu: Đậu đỏ 50g, gạo tẻ 50g, màng trong mề gà (kê nội kim) 20g phơi khô tán bột, đường trắng vừa đủ. Lấy đậu đỏ cùng gạo nấu thành chè, trộn màng trong mề gà đã tán bột vào, cho đường khuấy đều, ngày ăn 2 lần. Một liệu trình là 30 ngày.
Viêm thận cấp tính: Đậu đỏ 50g, cá chép 1 con, bí đao 1.000g, hành 5 cọng. Cá bỏ vảy và nội tạng, rửa sạch. Đổ 5 bát nước và cho tất cả các thức nấu kỹ còn lại 3 bát nước thì uống nước canh, ăn cá, rồi đắp chăn cho vã mồ hôi. Ngày ăn 1 lần, trong 7 ngày.
Đau lưng: Đậu đỏ 50g, vỏ dưa hấu 50g, rễ cỏ tranh 50g. Tất cả sắc uống chia 2 lần trong ngày, cần sử dụng vài ngày.
BS Hoàng Trung (Bộ Y tế)